Mở đầu trang 8. Hình ảnh lá cờ với màu đỏ tượng trưng cho cách mạng, búa liềm, ngôi sao tượng trưng cho đoàn kết công-nông và Hồng quân Liên Xô đã gợi nhớ về một thời kì lịch sử vinh quang, đầy tự hào của nước Nga Xô viết giai đoạn 1918-1945. Vậy, nước Nga đã trải qua những năm tháng như thế nào trước khi Liên Xô được thành lập? Công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô thời kì này có những điểm gì nổi bật?
Trả lời:
- Tình hình nước Nga trước khi Liên Xô thành lập:
+ 1918-1920, nhân dân Nga Xô viết phải chiến đấu chống thù trong giặc ngoài.
+ Đất nước bị chiến tranh tàn phá nặng nề.
+ Từ tháng 3/1921, bắt đầu thực hiện chính sách kinh tế mới.
- Những thành tựu Liên Xô đạt được trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội:
+ Về kinh tế: Năm 1937, Liên Xô đã trở thành cường quốc công nghiệp đứng đầu châu Âu và thứ 2 thế giới (sau Mĩ). Công cuộc tập thể hoá nông nghiệp hoàn thành với quy mô sản xuất lớn.
+ Về xã hội: Các giai cấp bóc lột bị xoá bỏ, chỉ còn lại hai giai cấp lao động là công nhân và nông dân tập thể, cùng tầng lớp trí thức xã hội chủ nghĩa.
+ Về văn hóa-giáo dục: xoá được nạn mù chữ, xây dựng hệ thống giáo dục thống nhất, hoàn thành phổ cập Trung học cơ sở ở các thành phố; Đạt nhiều thành tựu trên các lĩnh vực khoa học tự nhiên, khoa học xã hội, văn học-nghệ thuật…
- Những hạn chế của Liên Xô trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội:
+ Nóng vội, thiếu dân chủ trong quá trình tập thể hoá nông nghiệp;
+ Chưa chú trọng đúng mức đến việc nâng cao đời sống nhân dân,..
1. Tình hình nước Nga Xô viết trước khi Liên Xô thành lập (1918-1922)
Hãy nêu những nét chính về tình hình nước Nga Xô viết trong những năm 1920 – 1922. Theo em, sự kiện nào quan trọng nhất trong giai đoạn này của lịch sử nước Nga?
Trả lời
- Yêu cầu số 1: Nét chính về tình hình nước Nga Xô viết trong những năm 1918 – 1922:
+ Sau thắng lợi của Cách mạng tháng Mười năm 1917, quân đội 14 đế quốc đã câu kết với các thế lực phản cách mạng trong nước mở cuộc tấn công vũ trang vào nước Nga Xô viết.
- Trong bối cảnh đó, chính quyền Xô viết xây dựng lực lượng quân đội đông đảo và thực hiện chính sách Cộng sản thời chiến (1919). Đến năm 1920, cuộc chiến đấu chống thù trong giặc ngoài của nhân dân Nga Xô viết về cơ bản kết thúc thắng lợi.
- Tháng 3/1921, Đảng Bôn-sê-vích quyết định thực hiện Chính sách kinh tế mới (NEP) do Lê-nin đề xướng, với những nội dung cơ bản như:
+ Bãi bỏ chế độ trưng thu lương thực thừa và thay thế bằng chính sách thu thuế lương thực;
+ Thực hiện tự do buôn bán;
+ Cho phép tư nhân được mở các xí nghiệp nhỏ, khuyến khích tư bản nước ngoài đầu tư kinh doanh ở Nga,…
→ Nhờ thực hiện Chính sách kinh tế mới, nước Nga Xô viết đã từng bước vượt qua khủng hoảng, phục hồi kinh tế và đời sống nhân dân được cải thiện.
- Tháng 12-1922, Liên bang Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Xô viết (gọi tắt là Liên Xô) được thành lập, gồm bốn nước Nga, Bê-lô-rút-xi-a, U-crai-na và Ngoại Cáp-ca-dơ.
- Yêu cầu số 2: Theo em, sự kiện quan trọng nhất trong lịch sử nước Nga giai đoạn 1918 – 1922 là: quá trình chiến đấu và chiến thắng “thù trọng giặc ngoài” (trong những năm 1918 – 1920). Vì: với việc đánh bại lực lượng Bạch vệ và sự can thiệp của các nước đế quốc, nhân dân Nga Xô viết đã bảo vệ được những thành quả của Cách mạng tháng Mười; đồng thời đặt cơ sở và nền tảng cho sự phát triển của đất nước ở những giai đoạn sau.
2. Liên xô từ năm 1922 đến năm 1945
- Dựa vào các tư liệu 1.4, 1.5, 1.6, 1.7, 1.8 và thông tin trong bài học, hãy nêu những thành tựu của Liên Xô trong giai đoạn 1922 – 1945. Hạn chế của công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô là gì?
- Áp phích 1.4 thể hiện thành tựu nào của Liên Xô trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội?
Trả lời:
Yêu cầu số 1:
- Những thành tựu của Liên Xô trong giai đoạn 1922 – 1945:
+ Về kinh tế:
▪ Công nghiệp nặng của Liên Xô đứng thứ nhất châu Âu và đứng hàng thứ hai trên thế giới, vượt Anh, Pháp, Đức (1937).
▪ Hoàn thành tập thể hóa nông nghiệp và cơ giới hóa sản xuất nông nghiệp.
+ Về văn hóa-giáo dục:
▪ Xóa bỏ nạn mù chữ, phổ cập giáo dục Tiểu học Giáo trên toàn quốc và giáo dục Trung học cơ sở ở các dục thành phố.
▪ Đạt nhiều thành tựu trên các lĩnh vực khoa học tự nhiên và khoa học xã hội.
+ Về xã hội:
▪ Xoá bỏ các giai cấp bóc lột, thành lập khối liên minh công-nông vững chắc, nền tảng của xã hội Xô viết.
▪ Xây dựng thành công nền văn hoá mới xã hội chủ nghĩa, đạt được nhiều thành tựu trên các lĩnh vực văn học, nghệ thuật.
- Hạn chế của công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô:
+ Mất cân đối giữa công nghiệp nặng và công nghiệp nhẹ, giữa công nghiệp và nông nghiệp;
+ Vi phạm nguyên tắc tự nguyện trong tập thể hoá nông nghiệp,...
Luyện tập. Hãy hoàn thành bảng tóm tắt những nội dung chính về tình hình nước Nga và Liên Xô từ năm 1918 - 1945
Trả lời:
Thời gian |
1918- 1922 |
1922- 1945 |
Nội dung chính |
- 1918 – 1920, chiến đấu chống thù trong giặc ngoài, bảo vệ thành quả của Cách mạng tháng Mười.
- Từ tháng 3/1921, tiến hành chính sách Kinh tế mới (NEP) để khôi phục kinh tế.
- Tháng 12/1922, thành lập Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết. |
- 1922 – 1925, tiếp tục thực hiện chính sách kinh tế mới để khôi phục kinh tế.
- 1925 – 1941, xây dựng chủ nghĩa xã hội, đạt được nhiều thành tựu nhưng cũng còn tồn tại một số hạn chế. |
Vận dụng. Năm 1922, Liên Xô thành lập, trong đó, Nga và U-crai-na là hai nước đóng vai trò quan trọng hàng đầu. Sưu tầm thêm thông tin và hãy cho biết tình trạng quan hệ ngoại giao giữa hai quốc gia này trong giai đoạn hiện nay (đầu thế kỉ XXI)
Trả lời:
Quan hệ ngoại giao giữa Nga và Ukraine đã trải qua nhiều biến động từ đầu thế kỷ XXI đến nay, đặc biệt từ năm 2014 khi Nga sáp nhập Crimea và hỗ trợ lực lượng ly khai ở miền đông Ukraine, dẫn đến xung đột kéo dài. Tình hình leo thang nghiêm trọng vào năm 2022 khi Nga tiến hành một cuộc tấn công quân sự quy mô lớn vào Ukraine. Cuộc chiến này đã gây ra sự chia rẽ sâu sắc giữa hai quốc gia, với nhiều hậu quả nghiêm trọng về nhân đạo, kinh tế và an ninh. Quan hệ ngoại giao hiện nay giữa Nga và Ukraine vô cùng căng thẳng và thù địch, với các nỗ lực hòa bình gặp nhiều khó khăn và thách thức.