Nhưng nguyệt quế không phải chỉ nổi tiếng vì mùi thơm mà còn có vẻ trang trọng nữa. Không phải vô cớ mà ngay những cuốn sách chỉ dẫn thực vật khô khan cũng gọi nguyệt quế là cao quí. Từ thời cổ, nguyệt quế đã tượng trưng cho thành tích và chiến công giành được bằng tinh thần dũng cảm và sức lao động.
Nguyệt quế mọc sát ven bờ Địa Trung Hải và mọi người phải kinh ngạc về vẻ đẹp kiêu hãnh, uy nghi của nó. Người xưa thường đặt vòng nguyệt quế lên đầu các vị thống soái lập được chiến tích vĩ đại.
Đối với các tướng lĩnh La Mã xưa có hai thứ phần thưởng: một là nghi lễ khải hoàn và hai là được công chúng hoan hô. Hình thức thứ nhất là một phần thưởng cao dành cho những vị tướng cầm quân có công mở rộng lãnh thổ quốc gia và đã tiêu diệt trong một trận đánh ít nhất là năm ngàn quân địch. Khi đó vị tướng chiến thắng trở về sẽ dẫn đầu đoàn quân đi qua khải hoàn môn để vào thành phố, ông ta đầu đội vòng nguyệt quế, đứng trên xe dát vàng do bốn con ngựa bạch kéo. Phía trước là những xe chở chiến lợi phẩm và đoàn tù binh bị bắt. Còn xung quanh là các nhạc công và ca sĩ. Suốt dọc đường, công chúng tụ họp reo hò hoan nghênh.
Vòng nguyệt quế cũng được dùng làm phần thưởng cho kẻ chiến thắng trên trường đấu giữa những đấu sĩ. Mỗi chiến thắng lại được đánh dấu bằng một vòng nguyệt quế. Xpáctác là người đã nhiều lần nhận những vòng chiến thắng đó.
Nhưng sau đó, người ta lại dành vòng nguyệt quế cho kẻ đánh tan được đội quân Xpáctác! Những người đương thời và các nhà sử học đều nhận xét rằng, tên La Mã giàu có Cơrátxơ đã đánh thắng đội quân Xpáctác kia chỉ có quyền được hoan hô nhưng không được nhận vòng nguyệt quế, vì chiến thắng của Cơrátxơ không mở rộng thêm đất đai cho quốc gia và số đối phương bị giết cũng chưa tới mức qui định.
Thế nhưng nhà nước La Mã đã coi đội quân Xpáctác nguy hiểm đến nỗi phải phá cả lệ thường để trao vòng nguyệt quế cho kẻ đánh thắng đội quân ấy.
Ở Hy Lạp, việc trao vòng nguyệt quế thường không gắn liền với những chuyện đổ máu mà gắn liền với những thành tích thể thao. Người chiến thắng trong các cuộc thi đấu thể thao ở Piphit được thưởng vòng nguyệt quế, khác với người chiến thắng trong các cuộc thi đấu ở Ôlempích được thưởng vòng ôliu.
Các vòng nguyệt quế do các em nhỏ cắt tỉa bằng một lưỡi dao vàng và đan kết trên mặt bàn bằng ngà voi chạm bạc. Truyền lệnh sứ gọi tên những người thắng cuộc và người ta đặt lên đầu họ những vòng nguyệt quế. Công chúng tung hoa vào họ như mưa rồi công kênh họ lên vai.
Người nhận vòng nguyệt quế được coi là người có hạnh phúc tột đỉnh. Người ta kể lại rằng có một lần Điago dẫn hai con trai của mình đến dự thi đấu và cả hai đều giành được thắng lợi. Hai chàng thanh niên đã đem những vòng nguyệt quế của mình đặt lên đầu Điago và kiệu ông lên vai đi khắp sân vận động. Người xem phấn khởi tung hoa vào họ và reo lên: “Điago! Có chết đi cũng sướng, ông chẳng còn mong ước điều gì nữa nhé!”.
Vòng hoa chiến thắng đem lại nhiều đặc quyền đặc lợi. Người chiến thắng được miễn không phải nộp thuế và được giao những trọng trách. Tại các cuộc hội hè vui chơi, họ được ngồi ở hàng ghế danh dự. Và ở Xpác, trong thời gian chiến tranh, họ còn có một vinh dự đặc biệt là được quyền chiến đấu bên cạnh nhà vua...
Cũng như xưa, ngày nay vòng nguyệt quế vẫn được đặt lên đầu các “vua” thể thao. Thí dụ, các “vua đánh cờ”. Trong hai chục năm gần đây chỉ có bảy nhà quán quân cờ tướng đã giành được danh hiệu vô địch thế giới và dược nhận vòng hoa vinh dự, cả bảy đều là những người Xô viết: ba nữ và bốn nam.
“Nguyệt quế” còn đi cả vào ngôn ngữ hàng ngày. “Nguyệt quế về tay” có nghĩa là giành được thắng lợi. “Say nguyệt quế” có nghĩa là giành được thắng lợi và yên trí, say sưa thỏa mãn. “Được đội vòng nguyệt quế” hoàn toàn không có nghĩa là đội vòng nguyệt quế thật mà chỉ có nghĩa là được nhận phần thưởng.
Phần thưởng thường là khác nhau, nhưng những người đã giành được vòng nguyệt quế bằng lao động và đấu tranh, đã chiến thắng trong cuộc thi đấu trung thực, bao giờ cũng có một tình cảm giống nhau là niềm vui to lớn. Điều ấy thật tự nhiên và thuộc bản chất con người, nhất là khi đằng sau thắng lợi đó lại là Tổ quốc, là quốc thể mà người thi đấu đã đem hết sức lực và khả năng của mình để phục vụ và gìn giữ.
Nếu giành được thắng lợi thì thật sung sướng và chẳng còn gì phải nói. Nhưng nếu thắng lợi lại về tay người khác? Thất bại tuy đau đớn nhưng không có gì đáng xấu hổ.
Trong Đại hội thế vận lần thứ XV ở Henxanhki, Giôdép Bécten đã thắng trong cuộc chạy thi 1.500m. Anh là vận động viên của nước Luýchxămbua nhỏ bé và cùng là vận động viên duy nhất của Luýchxămbua tham dự đại hội. Bécten đã vượt các vận động viên của Mĩ, Tây Đức và nhiều nước khác. Lần đầu tiên trong lịch sử thế vận hội, lá cờ của Luýchxặmbua được kéo lên và đội nhạc cử quốc thiều của đất nước nhỏ bé đó.
Bécten quá xúc động vì niềm hạnh phúc lớn lao, anh gục xuống bục danh dự và nức nở. Hàng vạn khán giả từ khắp các nước trên thế giới đến dự đã đứng dậy. Cả sân vận động rộng lớn vang lên tiếng hoan hô bằng đủ mọi thứ tiếng. Các vận động viên vừa bị anh chiến thắng vây lấy Bécten để chúc mừng anh. Họ kiệu anh lên vai và diễu qua các khán đài trên sân. Đó là biểu hiện của tình hữụ nghị anh em, tinh thần hữu nghị vô tư và công bằng.
Thái độ đối với thắng lợi ở mỗi người một khác. Một số người, và đây là số đông, coi đó là một sự thúc đẩy để phấn đấu đạt tới thắng lợi lớn hơn, tiến xa hơn, không dừng lại ở thắng lợi đã giành được. Điều đó vừa có ích cho xã hội, vừa là niềm vui cho chính bản thân người phấn đấu. Ngay từ đầu mà đã bị gạt ra rìa thì còn sung sướng nỗi gì?
Một số người khác lại say sưa với thắng lợi đến nỗi không còn nghĩ đến chuyện vươn tới những thắng lợi mới nữa. Họ tưởng chừng như đã đạt được tất cả và bây giờ có thể yên trí sống một cách lặng lẽ, gặm vòng hoa chiến thắng mà hưởng hương vị ngọt ngào của nó. Ngay từ thời cổ, người ta cũng đã lo ngại tính tự mãn, tự đắc, bệnh “say nguyệt quế”. Và trong khi đền đáp cho những người chiến thắng, người ta chỉ tỏ lòng tôn kính đặc biệt đối với những ai nhiều lần lặp lại thành tích của mình. Người ta dựng tượng người chiến thắng trong các cuộc thi đấu thể thao tại các quảng trường và những ngôi đền của thành phố, nơi nhà thể thao đã sinh ra. Nhưng người tạc tượng bao giờ cũng lưu ý không để tượng cao hơn người thật và không để cho nét mặt của tượng giống mặt người được tạc; những người Hy Lạp sợ rằng kẻ chiến thắng sẽ quá tự mãn và mất cả ý chí giành thắng lợi mới. Chỉ khi nào người chiến thắng giành được vòng nguyệt quế thứ ba thì pho tượng mới được tạc giống người thật.
Tự mãn thì thật đáng buồn, tự đắc là điều đáng khinh bỉ. Những điều tốt đẹp của người có tài, nghệ thuật và thắng lợi trong cuộc đấu tranh gay go sẽ trở thành điều ngược lại nếu người chiến thắng đứng trên bục danh dự nhìn xuống những người khác một cách khinh bỉ. Như vậy chẳng những người đó tự hại mình mà còn làm trái nguyên tắc đạo đức của chúng ta nói rằng khiêm tốn là một trong những phẩm chất quan trọng nhất của con người.
Nhưng như vậy không có nghĩa là không nên đề cao thắng lợi và khuyến khích tài năng, làm như thế là bất công và ngu ngốc. Thắng lợi giành được bằng lao động gian khổ rất xứng đáng với vòng nguyệt quế, cần phải tạo điều kiện cho tài năng tự do phát triển. Lênin nói: “Tài năng là điều hiếm có, cần phải khuyến khích nó”.
Nhưng sự khuyến khích, những phần thưởng xứng đáng Vì lòng tôn kính của mọi người hoàn toàn không có cái gì chung với sự ngạo mạn mà nó có thể làm hại cả những tài năng lớn chứ chưa nói là những tài năng nhỏ bé. Một người dù có công lao đến thế nào đi nữa nhưng nếu ngạo mạn kiêu căng một cách thô lỗ thì người đó vẫn cứ bị lên án, bất kể như thế nào. Tại sao lại “bất kể”? Vì một người càng được khen và thưởng nhiều bao nhiêu thì điều lên án lại càng phải mạnh mẽ bấy nhiêu. Tục ngữ có câu: “Đã hưởng thụ lắm thì phải đáp ứng nhiều”. Điều ấy thật đúng.
Có một lần tôi dự buổi gặp gỡ giữa khán giả với diễn viên điện ảnh. Sau khi người điều khiển giới thiệu, một cô gái bước lên sân khấu. Đó là một nữ nghệ sĩ mới vào nghề được ba năm. Cô ta đã đóng hai phim, nhưng đóng những vai rất bình thường. Tuy nhiên, cô lại rất xinh và có sức hấp dẫn, cô có nụ cười tươi và đôi mắt đẹp.
Khi cô ra mắt, tiếng vỗ tay nổi lên như sấm, chẳng khác gì người ta chào đón vị anh hùng vừa lập một chiến công bất tử hay một người dũng cảm đã quên mình để cứu bạn, một nhà du hành vũ trụ tấn công vào bầu trời, hoặc một họa sĩ vĩ đại đã làm cho khái niệm về cái dẹp của chúng ta thêm phong phú. Có lẽ phải đến một nửa hội trường là các em nữ sinh. Các em mặt đỏ bừng, mắt sáng lên, nhao nhao reo hò phấn khởi. Cái gì đã làm cho các em khâm phục đến thế?
Sau tối gặp mặt, tôi đã hỏi thử vài cô bé, và các câu trả lời đều giống nhau: “Tại chị ấy đóng phim!”
Các em không hiểu rằng, bản thân việc đóng phim chưa phải là một công lao. Các em cũng không biết rằng niềm phấn khởi quá mức một cách vô lí đó đã hạ thấp các em, còn những “thần tượng” kia có khi cả cuộc đời sau này cũng chưa đủ làm nên điều xứng đáng với việc đã được “tạm ứng” hoan nghênh như vậy.
Đôi khi thành ngữ “đội vòng nguyệt quế” được dùng với ý nửa đùa nửa thật, pha chút hài hước. Vấn đề không phải là ở chỗ thành ngữ đó đã lỗi thời, mà chỉ đơn giản là “nguyệt quế” đã mất ý nghĩa của nó một phần nào do những người hâm mộ tài năng đôi khi còn dễ dãi và thiếu những hiểu biết cần thiết. Chúng ta hãy trả lại cho “nguyệt quế” ý nghĩa ban đầu của nó và mong sao cho những ai có vinh dự được “đội vòng nguyệt quế”, với nghĩa đen hay nghĩa bóng, đều luôn luôn xứng đáng với lòng tôn kính và niềm tự hào của chúng ta về sự nghiệp của người đó.
Đề cương ôn tập kiểm tra học kì 2, môn: Lịch sử 9
Đề cương ôn tập kiểm tra học kì 2, môn: Địa lí 9