Bình luận lời dạy của Bác Hồ: “Điều gì phải thì cố làm cho kì được dù là điều phải nhỏ. Điều gì trái thì hết sức tránh, dù là một điều trái nhỏ”.

Bác đã dạy chúng ta: “Điều gì phải thì cố làm cho kì được dù là điều phải nhỏ. Điều gì trái thì hết sức tránh, dù là một điều trái nhỏ”.

Chúng ta hiểu lời dạy trên đây như thế nào và suy nghĩ về lời dạy đó ra sao?.

Điều phải là gì? Điều phải nhỏ là những điều gì? Điều phải là những điều đúng, điều tốt, đúng với lẽ phải, đúng với quy luật, tốt đối với xã hội, đối với mọi người, đối với Tổ quốc, dân tộc. Có những điều phải lớn lao, to tát như hi sinh, xả thân vì nghĩa lớn, vì lí tưởng. Lại có những điều phải nhỏ nhặt, nhiều khi rất bình thường mà ít khi ta chú ý đến như những việc xảy ra trong sinh hoạt hằng ngày của con người, đó là những việc hợp với lẽ phải, làm vừa lòng những người quanh ta. Ví dụ như việc giữ gìn vệ sinh nơi công cộng, không xả rác, không khạc nhổ bừa bãi chẳng hạn.

Điều trái là gì? Điều trái nhỏ là những.điều gì? Điều trái là những điều sai, điều xấu, sai với chân lí, xấu cho mọi người, làm hại người khác. Có những điều sai trái rất lớn, rất trầm trọng như phản lại quyền lợi dân tộc, làm hại đến cuộc sống của nhân dân. Nhưng cũng có những điều trái nhỏ mà ta ít chú ý, thậm chí coi thường. Trong đời sống, có những việc không đúng, làm tổn thương, dù rất nhỏ đến người khác. Ví dụ như việc ta nói chuyện riêng ở trong lớp chẳng hạn, tác hại rõ ràng là không lớn lắm nhưng trái với nội quy, quy định nhà trường, trái với tác phong đúng đắn của người học sinh, làm ảnh hưởng đến trật tự chung, ảnh hưởng đến việc học tập của người khác.

Bác Hồ đã dạy rất rõ: Đối với điều phải, dù nhỏ, chúng ta phải cố làm cho kì được, tức là chúng ta phải đem hết sức lực mà hoàn thành và hoàn thành bằng được, tuyệt đối không được có thái độ coi thường những điều phải nhỏ nhất. Bác Hồ cũng bảo chúng ta: Đối với điều trái, dù nhỏ, chúng ta phải hết sức tránh, tức là đừng làm và tuyệt đối không được làm.

Vậy thì tại sao đối với điều phải, ta phải cố làm cho kì được, dù là việc nhỏ? Vì rõ ràng đã là việc phải thì điều đáng làm, nên làm, cần phải làm. Trên phương diện đạo đức, người ta đánh giá việc phải làm của mỗi người ở tinh thần và mục đích của việc làm chứ không chỉ ở kết quả của việc đó mà thôi. Hơn nữa, nhiều việc nhỏ nhặt, tầm thường góp lại sẽ thành việc lớn. Việc lớn không phải lúc nào cùng có dịp để ta làm và không phải ai cũng có khả năng làm được, còn việc nhỏ thì lại thường xuyên có mặt trong đời sống và ai ai cũng làm được. Khi Bác Hồ dạy:

Tuổi nhỏ làm việc nhỏ
Tùy theo sức của mình

thì chính là Bác thấy được khả năng đóng góp của lứa tuổi nhỏ và nghĩ rằng nhiều người làm nhiều việc nhỏ sẽ tạo nên một kết quả lớn lao không lường được. Công tác Trần Quốc Toản trước đây của thiếu niên, nhi đồng đã từng góp vào thành công của cuộc kháng chiến chống ngoại xâm thì có ai nghĩ đó là việc nhỏ. Mỗi thiếu niên, nhi đồng tham gia vào phong trào tiết kiệm, thu gom giấy vụn, làm “kế hoạch nhỏ” đã góp phần tạo nên ngân quỹ lớn, xây dựng được nhiều công trình lớn cho đất nước. Từ chối không làm, điều phải nhỏ là thiếu ý thức đạo đức chân chính. Đạo đức chân chính của chúng ta là “mỗi người vì mọi người”, mỗi người cố gắng làm điều tốt cho người khác mà không đòi đáp trả.

Thế tại sao đối với điều trái ta phải hết sức tránh, dù là điều trái nhỏ? Bởi vì đã là điều trái dù nhỏ thì đều có hại, hại cho người khác và hại cho chính bản thân mình. Đạo đức cách mạng cũng như những phép tắc luân lí thông thường không dung thứ cho ta một khi ta có ý nhúng tay vào điều trái, dù nhỏ. Những điều trái nhỏ tích lũy lại sẽ trở thành điều trái lớn. Làm điều trái hàng ngày, lâu dần ta sẽ đi tới thói quen làm điều xấu. Thói quen xấu là rất nguy hiểm và rất khó sửa. Đến lúc làm việc trái nhỏ trở thành một thói quen thì lúc đó ta đã bắt đầu xa rời đạo đức con người. Một học sinh không tự đấu tranh nổi trong một lần quay cóp bài sẽ dần dà thành một học sinh gian dối trong học tập, lớn lên cũng sẽ dễ dàng trở thành một người xấu. Không tránh điều trái nhỏ, dù nhỏ, là vi phạm đạo đức xã hội, rồi tự mình tách ra khỏi đời sống xã hội trong đó có mọi người đang phấn đấu để tiến bộ mãi.

Vậy, thế hệ trẻ hôm nay đón nhận lời dạy của Bác như thế nào và thực hiện ra sao.

Lời dạy của Bác là ánh sáng soi đường cho thế hệ thanh niên. Mọi hành động, việc làm của chúng ta đều phải đem lại lợi ích cho bản thân, gia đình và xã hội. Do đó, ta phải thực hiện theo lời Bác dạy. Chúng ta phải cố gắng làm điều phải dù là điều phải nhỏ. Bởi điều phải là những điều đúng với chân lí, hợp với quy luật xã hội. với đạo lí dân tộc, có ích cho mọi người. Việc nào cũng vậy, luôn bắt đầu từ dễ đến khó. Chúng ta làm điều phải, từ việc nhỏ đến việc lớn đều cần phải cố làm cho kì được. Vì lúc đó, ta đã xác định cho mình hướng đi đúng, việc làm của ta có mục đích thì bản thân phải phấn đấu, phải quyết tâm thực hiện qua những hành động cụ thể. Vạn sự khởi đầu nan, bao giờ cũng vậy, khi thực hiện điều phải, ta cần đấu tranh với bản thân. Nhặt của rơi trả lại người đánh mất, giúp đỡ người gặp khó khăn... những việc làm tưởng như rất dễ nhưng lại không dễ chút nào.

Điều phải là thế, cho nên ta phải có ý chí, quyết tâm. Thực hiện được điều phải nhỏ, ta mới làm được những điều phải lớn hơn, khó khăn hơn gấp bội. Dù thế nào, chúng ta cũng cần cố gắng thực hiện điều phải. Vì đó là những phẩm chất tốt đẹp, là truyền thống đạo lí của dân tộc. Nhân vật Lục Vân Tiên trong Truyện Lục Vân Tiên của Nguyễn Đình Chiểu đã không ngần ngại đánh bọn cướp cứu người. Rõ ràng, nhân dân ta rất trọng lẽ phải. Muốn làm được điều tốt, ta phải có ý chí kiên định quyết tâm cao sẽ giúp ta thành công lớn trên mọi lĩnh vực công tác, học tập. Hơn thế nữa, chính qua những việc khó khăn mới thể hiện được bản lĩnh và nghị lực của bản thân. Đồng thời, việc khó là môi trường rèn luyện con người để trưởng thành. Thực hiện điều phải luôn là việc nên làm và phải làm đối với mỗi chúng ta.

Nhưng trong cuộc sống không chỉ có điều phải mà còn có điều trái. Đây là những điều không phù hợp với đạo lí dân tộc, có hại cho mọi người. Chúng ta làm điều trái nghĩa là ta đã góp phần hại chính bản thân mình và mọi người. Vì thế, ta cần hết sức tránh điều trái dù là điều trái nhỏ. Nếu ta không tránh được, sẽ bị cám dỗ, mua chuộc, dẫn đến những hậu quả không lường trước được. Thực hiện điều phải là khó, nhưng làm điều trái thì rất dễ. Những việc sai trái tưởng chừng như nhỏ bé, không hại gì nhưng nhiều việc trái nhỏ hợp lại lâu dần thành thói quen. Vì lẽ đó, ta phải giữ ý chí kiên định, biết kiềm chế và suy nghĩ chín chắn trước khi làm. Có những lúc ta làm việc xấu mà không biết. Bởi điều trái ấy rất nhỏ nhưng tác hại của nó lại rất lớn. Điều trái luôn mang đến tai họa, không hôm nay thì ngày mai. Chúng ta phải tránh xa điều trái vì “gần mực thì đen, gần đèn thì sáng”. Lời dạy của Bác là chân lí để thế hệ hôm nay phấn đấu rèn luyện.

Thế nhưng, có những người lại không thấy được điều đó. Họ có những việc làm vô ý thức, thiếu trách nhiệm. Bởi trước khi làm, họ không suy nghĩ chín chắn. Việc làm của họ luôn mắc phải sai trái, không ít thì nhiều. Những người ấy thật đáng trách. Những hành động thiếu sáng suốt của họ dần dần sẽ trở thành thói quen và đưa họ đến con đường tội lỗi. Bên cạnh đó, ta cũng cần phê phán những người thiếu kiên quyết.. không có lập trưởng, dễ bị người xấu lôi kéo hay bị những ham muốn vật chất cám dỗ. Họ sẽ dễ dàng bị sa ngã.

Đôi khi, những người ấy cũng có những suy nghĩ tốt đẹp nhưng rồi do không có quyết tâm, dễ mềm lòng, họ đã không thể thực hiện được suy nghĩ của mình Điều ấy thật đáng tiếc! Cho nên ta cần giúp họ nhận ra cái sai, thấy được điều hay lẽ phải để sữa chữa, khắc phục. Xã hội ta hiện nay còn rơi rớt những hiện tượng tiêu cực mà điều xấu luôn là kẻ giấu mặt hại người, làm con mọt đục phá đất nước, làm tan vỡ những cái tốt đẹp, đẩy con người vào vũng lầy đen tối. Do vậy, ta phải bài trừ những hiện tượng ấy. Muốn xã hội tốt đẹp, ta phải đồng lòng, đồng sức làm người tốt việc tốt. Bản thân mỗi người, nhất là thế hệ trẻ cần phải thực hiện tốt lời dạy của Bác. Đồng thời, ta cũng nên đón nhận những người biết ăn năn hối cải, từ bỏ việc xấu để làm điều có ích cho mọi người. Lúc đó ta cũng đã thực hiện một điều phải, giúp cho xã hội có thêm một người tốt.

Lời dạy của Bác thật sâu sắc và thiết thực cho mỗi chúng ta. Ta hứa sẽ cố gắng sống theo lời dạy ấy để khỏi phụ lòng người cha già đã suốt đời quên mình vì dân tộc.