Có ý kiến cho rằng: “Trong thơ Hồ Chí Minh, trăng là người bạn tri âm, tri kỷ.” Em hãy làm sáng tỏ ý kiến trên

Thật vậy, đêm đêm ở nhà tù của bọn Tưởng Giới Thạch, các bạn tù đã ngủ say, Người vẫn ung dung ngồi ngắm trăng:

Trong tù không rượu cũng không hoa,
Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ;
Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ,
Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ.

Trong chúng ta ai cũng đều biết rằng, một ngày tù bằng nghìn thu ở ngoài, ở tù vừa thiếu thốn vừa khổ sở trăm bề. Thế mà Hồ Chí Minh lại có nguồn thi hứng dạt dào đến như vậy! Đây là một hiện tượng hiếm hoi. Hồ Chí Minh đã làm một cuộc vượt ngục về tinh thần, kẻ thù không giam hãm được trí óc của Người. Người nhìn trăng, trăng nhìn Người. Ôi, thi vị biết bao!

Và mùa thu đến. Mùa thu với những làn gió nhẹ mơn man, với những đám mây lang thang trong nắng. Mùa thu làm vàng hoa cúc... Hơn nữa, mùa thu là mùa của trăng, mùa khai bút của các thi nhân:
I
Trung thu vành vạnh mảnh gương thu,
Sáng khắp nhân gian bạc một màu;
Sum họp nhà ai ăn Tết đó,
Chẳng quên trong ngục kẻ ăn sầu.

II
Trung thu ta cũng Tết trong tù,
Trăng gió đêm thu gợn vẻ sầu;
Chẳng được tự do mà thưởng nguyệt,
Lòng theo vời vợi mảnh trăng thu.
                     (Trung thu)

Bài thơ cho ta thấy tâm trạng bất bình của Hồ Chí Minh: Ngoài kia, mọi người tự do, còn ở đây, Bác vô cớ bị giam hãm. Vì vậy, nhà nhà ăn Tết, Bác “ăn sầu”. Tuy thế, Bác vẫn gửi trọn tâm hồn mình đến ánh trăng thu sáng như gương. Trăng làm bạn với Bác, giúp Bác vơi bớt nỗi đắng cay, bất bình. Mặt khác, những đêm trời trở lạnh, Người nằm trong bốn bức tường không đệm, không chăn, trăng đã đến sẻ chia cùng:

Đêm thu không đệm, cũng không chăn,
Gối quắp, lưng còng, ngủ chẳng an;
Khóm chuối trăng soi càng thấy lạnh,
Nhòm song, Bắc Đẩu đã nằm ngang.
                  (Đêm lạnh)

Đọc bài thơ, có lẽ không ai trong chúng ta không xót xa cho nghịch cảnh của Bác, vì yêu giống nòi mà Bác vô cớ bị ngồi tù, ngủ chẳng an giấc.


Ở ngoài đời, Bác cũng thường mất ngủ. Những ngày được trả tự do, Người trở về Việt Bắc lập căn cứ địa cách mạng. Người mất ngủ không phải do thiên nhiên lạnh lẽo mà vì Người chưa muốn ngủ. Ánh trăng trong những đêm khuya thanh tĩnh ở núi rừng Việt Bắc hiện lên gần gũi, thi vị:

Tiếng suối trong như tiếng hát xa,
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa.
Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ,
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà.
              (Cảnh khuya)

Ánh trăng đan xen vào vòm cây cổ thụ, bóng trăng, bóng cây lồng vào bóng hoa tạo thành bức tranh lung linh, mang đậm màu sắc cổ điển. Trăng vừa hòa lẫn với cỏ cây, hoa lá của núi rừng, vừa quấn quýt bên Bác, Trăng và Người tuy hai mà một.

Nếu như ở bài Cảnh khuya, ánh trăng ấm áp, mơ huyền thì ở bài Rằm tháng giêng, ánh trăng xuân hiện lên sáng lồng lộng, bát ngát trên sông nước và khoang thuyền:

Rằm xuân lồng lộng trăng soi
Sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân
Giữa dòng bàn bạc việc quân
Khuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền.
           (Rằm tháng giêng)

Bài thơ mở ra không gian thoáng đãng. Trên trời, vầng trăng tháng giêng soi mặt xuống dòng sông đang lững lờ trôi. Dòng nước xuân chở ánh trăng đến tận chân trời xa làm cho khắp thế gian tràn đầy sức sống. Giữa dòng sông khói mịt mờ có một người đang bàn việc quốc gia. Con thuyền lững lờ đi về giữa đêm khuya, chở đầy ánh trăng. Thật thú vị biết bao, hỡi bạn trăng tri âm, tri kỷ.

Dường như Bác ở đâu, đi đâu trăng cũng theo Người để bầu bạn và tìm sự đồng điệu của hai tâm hồn. Có lần, Bác đang bận suy nghĩ lo lắng việc quân, việc nước, trăng len qua khung cửa sổ “đòi thơ”:

Trăng vào cửa sổ đòi thơ
Việc quân đang bận xin chờ hôm sau
Chuông lầu chợt tỉnh giấc thu
Ấy tin thắng trận, liên khu báo về.
            (Tin thắng trận)
Có thể nói, thời gian Bác ở chiến khu Việt Bắc để lãnh đạo cuộc Cách mạng giải phóng dân tộc là thời gian vô cùng vất vả, gian khó. Bác thường thức trọn đêm để lo cho vận mệnh của đất nước, mặc dù tuổi ngày càng cao, sức ngày càng yếu:

Dòng sông lặng ngắt như tờ
Sao đưa thuyền chạy thuyền chờ trăng theo
Bốn bề phong cảnh vắng teo
Chỉ nghe cót két tiếng chèo thuyền nan
Lòng riêng riêng những bàng hoàng
Lo sao khôi phục gian san Tiên Rồng
Thuyền về trời đã rạng đông
Bao la nhuốm một màu hồng đẹp tươi.
            (Đi thuyền trên sông đáy)

Nếu không có trăng đi theo thuyền của Bác suốt cuộc hành trình trên dòng sông Đáy, chắc có lẽ Bác sẽ mệt và buồn lắm.

Chúng ta đọc những bài thơ viết về trăng của Bác, ít khi gặp hình ảnh Bác ngủ ngon giấc. Nhưng đây là một trường hợp đặc biệt:

Ngoài song trăng rọi cây sân,
Ánh trăng nhích bóng cây gần trước song.
Việc quân, việc nước bàn trong
Gối khuya ngon giấc bên sông trăng nhòm.
              (Đối trăng)

Bác thức bàn việc quân, việc nước đến lúc trăng sáng khắp sân nhà, ánh trăng tươi mát len qua khung cửa sổ như muốn đồng hành cùng Bác. Đêm nay, trăng như người bạn canh giấc cho Bác ngủ ngon hơn.

Người ta thường nói rằng thơ hay bởi lòng người đẹp. Thật đúng như vậy, tâm hồn Bác đẹp như trăng sáng nên trăng trong thơ Bác bao giờ cũng là người bạn tri âm, tri kỷ. Trăng giúp hồn thơ của Bác cất cánh bay xa, vượt qua nỗi đọa đày của ngục tù cũng như nỗi gian khổ cua cách mạng.