Dàn ý: Phân tích đoạn văn “Cha con nghĩa nặng” trích tiểu thuyết “Cha con nghĩa nặng” của Hồ Biểu Chánh.

YÊU CẦU
 
- Thể loại:
 
Kiểu bài phân tích tác phẩm văn học, cụ thể là phân tích một đoạn trích (trong tác phẩm tự sự).
 
- Nội dung:
 
Tình nghĩa cha con thật sâu nặng, đầy cảm động.
 
GỢI Ý
 
Đoạn trích gồm hai cảnh: Trần Văn Sửu gặp lại cha vợ và Trần Văn Sửu gặp lại con.
 
Cho nên, có thể phân tích theo tuyến nhân vật: Trần Văn Sửu - Hương thị Tào, Trần Vãn Sửu – thằng Tí, sau đó đánh giá.
 
A. TRẦN VĂN SỬU - HƯƠNG THỊ TÀO
 
Sau khi lỡ tay làm vợ chết. Trần Văn Sửu bỏ trốn. Sau mười một năm biệt xứ, vì quá nhớ thương con, anh mạo hiểm trở về. Anh gặp lại cha vợ là hương thị Tào rồi sau đó gặp con trai anh là thằng Tí.
 
1. Tính cách nhân vật Trần Văn Sửu thể hiện trong đoạn trích và trong suôdt tác phẩm đều nhất quán, chân thật, chất phác, thương vợ con. Do lỡ tay làm vợ chết, mười một năm trốn đi biệt xứ, cô đơn. Đến lúc gặp lại cha vợ là hương thị Tào, Trần Văn Sửu không nhắc gì đến tội lỗi của người vợ hư hỏng, lại tha thiết thổ lộ với cha vợ: “Con thương vợ con lắm”. Trong đoạn sau, khi gặp lại con trai, anh lại khuyên: “Con không nên phiền trách mà con... Mà cha đã quên cái lỗi của má con rồi, sao con còn nhớ làm chi”. Anh còn nhắc nhở thêm. “Phải quên đi, đừng có nhớ nữa... Mà má con làm quấy, thì sự chết đó đã chuộc hết cái quấy rồi...”.Anh đã bộc bạch nỗi niềm xót xa cay đắng ấy một cách đơn giản và đầy xúc động qua những giọt nước mắt chân thành (khóc rấm rứt, bệu bạo, khóc than...)
 
2. Nhân vật hương thị Tào cũng thể hiện nét đẹp tâm hồn của người nông dân Nam Bộ. Ông là cha vợ, dù con ró lờ tay giót chêt cơn gái minh, nhưng ồng không phai là ke rỏi trí. hẹp tâm mà oán hận Trần Vãn Sửu. Ông vẫn dành cho anh sự cảm thông, tha thứ: “Thôi, chuyện cũ bỏ đi”. Sau dó, trước tâm tình đau đớn của con rể, ông không cầm lòng được, hương thị Tào nghe mấy lời thắm thiết ấy thì cảm động quá, chịu không nổi, nên ông cũng khóc.
 
Ông hết lòng lo cho hạnh phúc của hai cháu. Nhưng tính toán của ông thiết thực, cụ thể, hoàn toàn vì tương lai của hai đứa: gả chồng cho con Quyên chỗ khá giả, cưới vợ cho thằng Tí chỗ tử tế...
 
Tình huống đặt ra với hương thị Tào là nên hay không nên đáp ứng nguyện vọng tha thiết của con rể. Sau khi giảng giải lời hơn lẽ thiệt, ông đuổi con rể đi vì sợ sưu xuất đầu lộ diện sẽ nguy hiểm cho anh và làm hỏng đại sự trăm năm của con Quyên, thằng Tí. Quyết định hợp lí của nhân vật chứng tỏ tầm nhìn gắn với tình thương yêu, bao bọc con cháu của một bậc cha ông.
 
B. TRẦN VĂN SỬU - THẰNG TÍ
 
Nếu đoạn trước nghiêng về đối thoại, đoạn này lại nghiêng về hành động nhiều hơn, thể hiện hai tấm lòng cao quý.
 
1. Lòng thương yêu con của anh Sửu
 
Vì hạnh phúc của con, anh nhất quyết hi sinh cuộc sống riêng. Anh định nhảy xuống sống tự tử.
 
Được gặp gỡ và trò chuyện với thằng Tí, nhận ra lòng hiếu thảo của con, anh cảm thấy thỏa mãn và muốn xa con vĩnh viễn để nó được hạnh phúc. Anh thật lả người cha có nghĩa.
 
2. Lòng hiếu thảo của Tí
 
Nghe được câu chuyện giữa cha và ông ngoại, Tí dứt khoát chạy theo cha cho bằng được để mời về. Cha nhất định đi, Tí quyết đi theo đặng làm mà nuôi cha; chừng nào cha chết rồi con về. Tí muốn cha được sống an vui thanh thản lúc tuổi già. Nó thật là đứa con có hiếu.
 
3. Cuối cùng, cha nhất quyết đi, con nhất quyết không rời cha. Cha nghe lời con, không vì nghĩ đến sự an toàn của mình mà nghe theo con đành lòng nhượng bộ con là cũng vì con mà thôi! Tình thương cao cả đã chiến thắng. “Cha con nghĩa nặng” đã rạng rỡ...
 
C. ĐÁNH GIÁ
 
1. Tình huống nghệ thuật có kịch tính cao, làm rõ chủ đề
 
- Anh Sửu và cha vợ đối thoại, tưởng như bí mật riêng tư, không dè thằng Tý đã nghe đầy đủ nên đã hiểu rõ lòng thương của cha nó.
 
- Tí chạy theo cha, mong gặp cha nhưng anh Sửu lại lầm tưởng bị làng tống rượt bắt nên co giò chạy. Con sợ mất cha nên dốc sức đuổi.
 
- Đang lúc đau đớn nhớ cảnh gia đình cũ, rồi an tâm về tương lai các con, Sửu chui đầu qua lan can cầu định tự tử thì gặp được Tí. Cha con cảm động, sung sướng ôm nhau mà khóc.
 
2. Đặc điểm ngôn ngữ

- Ngôn ngữ ít trau chuốt, gần với ngôn ngữ đời thường của nông dân Nam Bộ.
- Câu biền ngẫu:
 
• Trên trời trăng thanh vằng vặc, dưới sông dòng bích nao nao.
• Cảnh im lìm, mà lòng lại bồi hồi.
 
3. Về nội dung, đoạn trích diễn đạt thành công tình cảm thiêng liêng của con người, đó là tình cha con. Sau khi vô tình giết vợ và bỏ trốn, Trần Văn Sửu phải luôn luôn đối mặt với pháp lí và đạo lí. Pháp lí thì có thể tránh được sự truy nã nhưng đạo lí thì không trốn được tình phụ tử. Lẩn trốn cả đời thì lỗi đạo làm cha, còn trở về có thể nguy hiểm đến tính mệnh. Cuối cùng Trần Văn Sửu đã mạo hiểm trở về, nghĩa là tình phụ tử đã chiến thắng.