Dàn ý: Phân tích giá trị hiện thực và giá trị nhân đạo của tác phẩm “Vợ chồng A Phủ” của Tô Hoài.

- Thể loại

Kiểu bài phân tích tác phẩm văn học, cụ thể là phân tích theo định hướng (về giá trị của tác phẩm)

- Nội dung

• Giá trị hiện thực (của Vợ chồng A Phủ).
• Giá trị nhân đạo (cua Vợ chồng A Phủ).

GỢI Ý

- Phân tích giá trị hiện thực của một tác phẩm văn học: Trả lời câu hỏi “Tác phẩm này cho ta thấy được những gì về cuộc sống, xã hội và con người thời ấy?”.

- Phân tích giá trị nhân đạo của một tác phẩm văn học: Trả lời câu hỏi “Trong tác phẩm này, nhà văn tố cáo, lên án ai, việc gì, đồng thời thông cảm, bênh vực, ca ngợi ai, việc gì?”

- Cũng cần giới hạn phạm vi bài làm trong phần đầu của truyện Vợ chồng A Phủ: Từ khi Mị bị bắt làm con dâu gạt nợ cho nhà thống lí Pá Tra đến khi cùng A Phủ trốn chạy khỏi Hồng Ngài.

Thân bài được triển khai hai giai đoạn chính theo hai yêu cầu về nội dung.

A. GIÁ TRỊ HIỆN THỰC

1. Cuộc sống bị áp bức, số phận người lao động miền núi thời thuộc Pháp

Tác phẩm cho ta thấy cuộc sống cơ cực, bị đè nén, áp bức nặng nề của người dân miền núi vùng Tây Bắc dưới ách thống trị hà khắc của bọn lang đạo phong kiến cấu kết với thực dân Pháp. Tiêu biểu cho số phận những con người khốn khổ, bị vùi dập không khác nào con sâu cái kiến, bị coi không bằng trâu ngựa của nhà thống lí ấy là Mị và A Phủ (dẫn ra một số chi tiết tiêu biểu và phân tích để thấy được cuộc sống nô lệ tăm tối ở Hồng Ngài của hai nhân vật này).

2. Bộ mặt tàn bạo của bọn phong kiến miền núi

Giá trị hiện thực của thiên truyện thể hiện sinh động qua bộ mặt tàn bạo và những hủ tục thối nát của chế độ lang đạo - phong kiến miền núi trước Cách mạng tháng Tám được thể hiện tập trung ở bỏ con thống lí Pá Tra và bọn chức việc, lí dịch, thống quán... ở Hồng Ngài. Những cảnh ăn vạ và “xử kiện”, cảnh hút thuốc phiện, cảnh hành hạ A Phủ, cảnh trói, đánh đập Mị... của bố con thống lí cho thấy điều này.

B. GIÁ TRỊ NHÂN ĐẠO

- Tập trung tố cáo, vạch trần tội ác của những thế lực đã chà đạp lên quyền sống của con người.
- Nhìn thấy những phẩm chất tốt đẹp của con người lao động và tập trung biểu dương ca ngợi những phẩm chất ấy.
- Thấu hiểu và thông cảm sâu sắc tâm tư, tình cảm cũng như những ước mơ, nguyện vọng của những người bị chà đạp.

Có thể nói cả ba phương diện trên đây đều được thể hiện sinh động và sâu sắc trong tác phẩm. Bộ mặt tàn bạo của bọn chúa đất phong kiến mà tiêu biểu là cha con thống lí Pá Tra đã được phơi bày, ở những con người nô lệ khốn khổ và tủi nhục như A Phủ và Mị, người đọc vẫn thấy ngời sáng lên những phẩm chất cao đẹp và một sức sống mạnh mẽ. Không thông cảm và thấu hiểu những số phận khốn khổ như Mị, nhà văn không thể miêu tả thành công tâm trạng phức tạp và phong phú của Mị trong quá trình tự giải phóng mình.