Dàn ý: Phân tích hình tượng ông lái đò trong tùy bút “Người lái đò sông Đà” để làm rõ những nét độc đáo trong cách miêu tả nhân vật của Nguyễn Tuân.

- Thể loại
Kiểu bài phân tích nhân vật theo định hướng, cụ thể là phân tích nhân vật trong đoạn văn tùy bút để làm rõ một nét phong cách tác giả.

- Nội dung
Hình tượng ông lái đò - người lao động có tư thế của vị anh hùng chiến thắng thiên nhiên, vừa có phong cách của một nghệ sĩ tài hoa.

Phong cách nghệ thuật độc đáo của Nguyễn Tuân qua ngôn ngữ chát lọc, chất tài hoa, tài tử và tính uyên bác.

GỢI Ý
Sau khi giới thiệu những nét chính về tùy bút Người lái đò Sông Đà có thể triển khai hai đoạn chính như sau.

A. PHÂN TÍCH HÌNH TƯỢNG ÔNG LÁI ĐÒ

1. Ông lái đò có ngoại hình và những tính chất đặc biệt: tay lêu nghêu, chân khuỳnh khuỳnh, giọng ào ào như tiếng nước trước mặt ghềnh, nhỡn giới vời vợi như lúc nào cũng mong một cái bến xa nào đó... Đặc điểm ngoại hình và những tính chất này được tạo nên bởi nét đặc thù của môi trường lao động trên sông nước.

2. Ông lái đò là người tài trí, luôn có phong thái ung dung pha chút nghệ sĩ. Ông hiểu biết tường tận về “tính nết” của dòng sông, nhớ tỉ mỉ như đóng đanh vào lòng tất cả những luồng nước của tất cả những con thác hiểm trở, nắm chắc binh pháp của thần sông thần đá, thuộc quy luật phục kích của lũ đá nơi ải nước hiểm trở, biết rõ từng cửa tử, cửa sinh trên thạch trận sông Đà. Đặc biệt, ông ta chỉ huy các cuộc vượt thác một cách tài tình, khôn ngoan và biết nhìn những thử thách đã qua bằng cái nhìn giản dị mà không thiếu vẻ lãng mạn...

3. Ông lái đò rất mực dũng cảm trong những chuyện vượt thác đầy nguy hiểm: tả xung hữu đột trước trùng vi thạch trận của sông Đà, kiên cường nên chịu cái đau thể xác do cuộc vật lộn với sóng thác gây nên, chiến thắng thác dữ bằng những động tác táo bạo mà vô cùng chuẩn xác, mạch lạc (tránh, đè sấn, lái miết một đường chèo, phóng thẳng...).

4. Ông tái đò là một hình tượng đẹp về người lao động. Qua hình tượng này, Nguyễn Tuân cho thấy người anh hùng không phải chỉ có trong chiến đấu mà còn có cả trong cuộc sống lao động thường ngày.

B. NHỮNG NÉT ĐỘC ĐÁO TRONG CÁCH MIÊU TẢ NHÂN VẬT ÔNG LÁI ĐÒ CỦA NGUYỂN TUÂN

1. Nguyễn Tuân chú ý tô đậm nét tài hoa, nghệ sĩ ở ông lái đò. Theo ông, nét tài hoa, nghệ sĩ của con người không chỉ thể hiện trong hoạt động sáng tạo nghệ thuật mà còn trong nhiều lĩnh vực hoạt động khác nữa. Khi con người đạt tới trình độ điêu luyện trong công việc của mình là khi họ bộc lộ nét tài hoa nghệ sĩ rất đáng được đề cao.

2. Nguyễn Tuân có ý thức tạo nên tình huống đầy thử thách để nhân vật bộc lộ rõ phẩm chất của mình. Nhà văn đã miêu tả cuộc vượt thác như một trận thủy chiến. Càng nhấn mạnh thách thức ghê gớm của thạch trận sông Đà, tác giả càng khắc họa được sinh động sự từng trải, mưu mẹo và gan dạ của ông lái đò. Để miêu tả trận “thủy chiến”, nhà văn đã huy động vốn hiểu biết khá uyên bác của mình về nhiều lĩnh vực, đặc biệt là lĩnh vực quân sự vã võ thuật...

3. Nguyễn Tuân sử dụng một ngôn ngữ miêu tả đầy cá tính, giàu chất tạo hình, hoàn toàn phù hợp với đối tượng. Tác phẩm có rất nhiều từ dùng mới mẻ cùng lối nhân hóa độc đáo và những ví von bất ngờ, vô cùng chính xác: cái đầu quắc thước, cánh tay trẻ tráng, bờ sông hoang dại như một bờ tiền sử... hồn nhiên như một nỗi niềm cổ tích tuổi xưa, nắm chặt được cái bờm sóng...