Phân tích truyền thuyết: Con Rồng Cháu Tiên - Ngữ Văn 6

II. Phần đầu, chuyện kể về một vị thần ở “miền đất Lạc Việt, cứ như bây giờ là Bắc Bộ nước ta.”, “con trai thần Long Nữ, tên là Lạc Long Quân”. Truyện đã xác định nơi chốn, nguồn gốc của vị thần. Truyện còn cho biết thân mình Rồng thường ở dưới nước, có nhiều phép lạ, sức khỏe vô địch. Thỉnh thoảng thần lên cạn vui với dân lành. Thần cùng với dân trừ diệt Ngư Tinh, Hồ Tinh, Mộc Tinh là những quỷ dữ khét tiếng làm hại dân. Thần cũng dạy dân cách trồng trọt, chăn nuôi. Xong việc, thần lại về thủy cung với mẹ, và khi có việc cần, thần mới hiện lên.

Chỉ mới đọc phần đầu của truyền thuyết người đọc đã bắt gặp những chi tiết kì lạ và những chi tiết thực. Những chi tiết thực là “Thần dạy dân cách trồng trọt, chăn nuôi và cách ăn ở”; những chi tiết kì lạ là “Thần mình rồng, thường ở dưới nước...”, và “có nhiều phép lạ”. Ở phần thứ hai, truyện giới thiệu nàng Âu Cơ và mối tình giữa Lạc Long Quân với nàng. Âu Cơ từ núi cao phương Bắc, sắc đẹp tuyệt trần, tính tình đoan hậu thuộc dòng họ Thần Nông, đến thăm vùng đất Lạc, nơi có nhiều hoa thơm cỏ lạ, cảnh đẹp tuyệt vời. Nàng gặp Lạc Long Quân. Trai tài gái sắc đem lòng yêu nhau, nên duyên chồng vợ cùng nhau chung sống trên cạn ở cung điện Long Trang. Truyện không miêu tả cảnh đẹp thật chi tiết nhưng mang lại cho người đọc cảm giác ấy. Cũng như không miêu tả chi tiết chân dung của Âu Cơ nhưng người nghe vẫn cảm nhận được dung nhan của nàng chỉ trong bốn tiếng “xinh đẹp tuyệt trần”. Tất nhiên nên duyên chồng vợ, người ta sẽ sinh con đẻ cái. Có thể sinh một, sinh đôi,... nhưng với Âu Cơ thì “nàng sinh ra một cái bọc trăm trứng; trăm trứng nở ra một trăm người con hồng hào, đẹp đẽ lạ thường”. Đó cũng là việc sinh nở lạ kì giống như “Đàn con không cần bú mớm mà tự lớn lên như thổi, mặt mũi khôi ngô, khỏe mạnh như thần”. Phần thứ ba truyền thuyết kể lại cuộc chia tay của Lạc Long Quân và Âu Cơ. Nguyên nhân của cuộc chia tay không như những đôi vợ chồng bình thường, vì sự xung đột không thể hàn gắn được giữa hai người, mà là do hoàn cảnh tự nhiên. Điều này đã được Lạc Long Quân giải thích khi được Âu Cơ gọi về và tỏ ý buồn trách. Trước lời than thở hợp tình của vợ, Lạc Long Quân từ tốn giải thích rằng: “Ta vốn nòi rồng ở miền nước thẳm, nàng là dòng tiên ở chốn non cao. Kẻ ở cạn, người ở nước, tập quán khác nhau, khó mà ăn ở cùng nhau một nơi lâu dài được. Nay ta đưa năm mươi con xuống biển, nàng đưa năm mươi con lên núi, chia nhau cai quản các phương. Kẻ miền núi, người miền biển, khi có việc gì thì giúp đỡ lẫn nhau, đừng quên lời hẹn”.

Dựa vào đâu để Lạc Long Quân giải thích sự chia tay với Âu Cơ? Lời giải thích ấy có hợp lí hợp tình chăng? Nước thẳm và non cao là hai nơi chốn khác nhau, sinh vật ở các nơi ấy cũng đã khác huống chi con người. Hai người có thể hợp tình nhưng tính chất và thói quen trong cuộc sống thường ngày thì khác nhau. Dù cả Lạc Long Quân lẫn Âu Cơ có phép thần nhưng Âu Cơ cũng khó sống được ở thủy cung một cách lâu dài. Vả lại trong lời giải thích của Lạc Long Quân không có ý nào chứng tỏ sự phản bội, đoạn tình đoàn nghĩa mà chỉ “chia nhau cai quản các phương”, cùng với Âu Cơ “Kẻ miền núi, người miền biển, khi có việc gì thì giúp đỡ lẫn nhau, đừng quên lời hẹn”. Như vậy đó là một cuộc chia tay không như những cuộc chia tay của những cặp vợ chồng thông thường mà là một chia tay có mục đích tăng cường và mở rộng sức mạnh của những người cùng nòi giống. Bởi vậy nên “Âu Cơ và trăm con nghe theo, rồi chia tay nhau lên đường”. Phần cuối của truyền thuyết là kết quả của cuộc chia tay ấy: Tên nước Văn Lang xuất hiện, triều đại Hùng Vương được thành lập, có tướng văn, tướng Võ, “khi cha chết thì ngôi được truyền cho con trưởng, mười mấy đời truyền nối ngôi vua đều lấy hiệu là Hùng Vượng, không hề thay đổi”.

III. Càng đọc, càng hiểu truyền thuyết Con Rồng Cháu Tiên em càng thấy rõ thêm nguồn gốc và nghĩa đồng bào mà dân tộc đã thể hiện suốt mấy ngàn năm dựng nước và giữ nước. Đã từ lâu em thường đóng góp tiền tiết kiệm giúp bạn bè cùng lứa tuổi ở vùng bị nạn thiên tai. Nay em sẽ tích cực hơn và mỗi năm, với bạn bè cùng cổ động để mọi người không quên:
“Dù ai đi ngược về xuôi
Nhớ ngày giỗ Tổ mùng mười tháng ba”

* Chú thích:
- Truyền thuyết: là loại truyện dân gian kể về các nhân vật và sự kiện có liên quan đến lịch sử thời xưa, thường có yếu tố tưởng tượng kì ảo. Truyền thuyết thể hiện thái độ và cách đánh giá của nhân dân đối với các sự kiện và nhân vật lịch sử được kể.
- Con Rồng Cháu Tiên: giải thích, suy tôn nguồn gốc giống nòi và thể hiện ý nguyện đoàn kết, thống nhất cộng đồng của người Việt.
- Văn kể chuyện. Câu văn ngắn gọn, dễ hiểu.