Trả lời câu hỏi 2 SGK Ngữ văn 9 trang 121

a. Hướng dẫn tìm hiểu

Đọc 6 câu thơ đầu để phân tích hành động hãm hại Vân Tiên của Trịnh Hâm. Chú ý những chi tiết tả hành động, cử chỉ. Phân tích nhịp điệu, mạch biến đổi của sự việc.

b. Gợi ý trả lời

Chi trong 6 câu thơ, Nguyễn Đình Chiểu đã rất khéo léo vạch trần bộ mặt gian ác của Trịnh Hâm:

Đêm khuya lặng lẽ như tờ,
Nghinh ngang sao mọc mịt mờ sương bay.
Trịnh Hâm khi ấy ra tay,
Vân Tiên bị gã xô ngay xuống vời.
Trịnh Hâm giả tiếng kêu trời,
Cho người thức dậy lấy lời phui pha.

Như chúng ta đã biết, đoạn trích này nằm ở phần thứ hai của truyện. Khi đó, Lục Vân Tiên đã mù cả hai mắt, công danh dang dở, đang bơ vơ nơi đất khách quê người. Trịnh Hâm đã từng là bạn của Vân Tiên nhưng có bụng ghen ghét, đố kị, lo sợ tài năng của chàng thư sinh họ Lục ngăn trở đường công danh mình. Nhưng lúc này, Vân Tiên đã trở nên tàn phế, yếu ớt, những tưởng Trịnh Hâm không còn lo ngại điều đó nữa mà thương người bạn cũ. Vậy mà hắn tàn ác đến mức vẫn hãm hại người bạn không còn khả năng chống đỡ này. Sự tàn ác của hắn đã lên tới đỉnh điểm.

Hơn thế nữa, Trịnh Hâm sắp đặt rất chu toàn cho kế hoạch bỉ ổi của mình: đẩy Vân Tiên xuống biển rồi lại kêu to lên cho mọi người dậy, kể lể nhằm che đậy sự việc, đánh lạc hướng mọi người... ở hắn, người đọc không thấy một mảy may cắn rứt lương tâm. Con người hắn vô cùng nham hiểm và độc ác.

Với 6 câu thơ, tác giả như dựng lên một vở kịch: có thời gian (đêm khuya), có không gian (trên thuyền, bầu trời tối mịt mờ), có nhân vật (Trịnh Hâm, Vân Tiên); có sự việc và thậm chí sự việc còn được đẩy đến độ kịch tính. Người đọc không thể không căng thẳng theo dõi, lo lắng cho Vân Tiên và ghê sợ âm mưu thâm độc của Trịnh Hâm. Các tình tiết được đẩy nhanh, khá gọn và vì thế tạo nên hiệu quả bất ngờ: nhấn sâu thêm tâm địa đen tối của Trịnh Hâm, hắn đã tính toán rất kĩ lưỡng, chỉ cần ra tay hành động, rất nhanh và không một chút do dự. Ngôn ngữ tự sự dễ hiểu, bình dị cũng tạo nên sự tập trung chú ý của người đọc vào sự việc.