A. KIẾN THỨC CƠ BẢN CẦN NẮM VỮNG.
Vật nhiễm điện
Các vật sau khi bị cọ xát có khả năng hút các vật khác được gọi là các vật nhiễm điện hay các vật mang điện tích.
Có thể làm nhiễm điện nhiều vật bằng cách cọ xát.
B. TRẢ LỜI MỘT SỐ CÂU HỎI CƠ BẢN
C1. Giải thích tại sao vào những ngày thời tiết khô ráo, đặc biệt là những ngày hanh khô, khi chải đầu bằng lược nhựa, nhiều sợi tóc bị lược nhựa hút kéo thẳng ra?.
Trả lời:
Khi chải đẩu bằng lược nhựa, nhiều sợi tóc bị lược nhựa hút kéo thẳng ra. Đó là do lược nhựa cọ xát với tóc làm cho cả lược và tóc bị nhiễm điện trái dấu do cọ xát. Khi chải lược sẽ hút tóc theo. Điều này chỉ thấy rõ khi trời hanh khô, không khí thực sự cách điện. Còn khi không khí ẩm ướt, nó không hoàn toàn cách điện, các điện tích trên lược và tóc có thể truyền vào không khí.
C2. Khi thổi vào mặt bàn, bụi bay đi. Tại sao cánh quạt điện thổi gió mạnh, sau một thời gian lại có nhiều bụi bám vào cánh quạt, đặc biệt ở mép cánh quạt chém vào không khí?.
Trả lời:
Cánh quạt trong các quạt điện thường xuyên quay mà vẫn có rất nhiều bụi dính vào vì khi quay, cánh quạt sẽ cọ xát với không khí nên bị nhiễm điện. Do đó nó có thể hút được các vật nhẹ như bụi trong không khí.
Đặc biệt ở mép cánh quạt chém vào không khí cọ xát với không khí nhiều nhất nên nhiễm điện nhiều nhất và do đó hút nhiều bụi.
C3. Vào những ngày thời tiết khô ráo, lau chùi gương soi, kính cửa sổ hay màn hình tivi bằng khăn bông khô thì vẫn thấy có bụi vải bám vào chúng. Giải thích tại sao?.
Trả lời:
Vào những ngày thời tiết khô ráo, lau chùi gương soi, kính cửa sổ hay màn hình tivi bằng khăn bông khô thì sẽ làm cho chúng nhiễm điện do cọ xát. Vì vậy, chúng hút bụi vải bám vào chúng.
GIẢI BÀI TẬP CƠ BẢN
17.1. Có các vật sau: bút chì vỏ gỗ, bút bi vỏ nhựa, lưỡi kéo cắt giấy, chiếc thìa kim loại, lược nhựa, mảnh giấy. Dùng mảnh vải khô cọ xát lần lượt các vật này rồi đưa từng vật đó lại gần các vụn giấy. Từ đó cho biết những vật nào bị nhiễm điện, vật nào không.
Hướng dẫn trả lời:
* Vật bị nhiễm điện: bút bi vỏ nhựa, lược nhựa.
Vật không bị nhiễm điện: bút chì vỏ gỗ, lưỡi kéo cắt giấy, chiếc thìa kim loại, mảnh giấy.
17.2. Dùng mảnh vải khô để cọ xát, thì có thể làm cho vật nào dưới đây mang điện tích?.
A Một ống bằng gỗ.
B. Một ống bằng thép,
C. Một ống bằng giấy.
D. Một ống bằng nhựa.
Hướng dẫn giải
Dùng mảnh vải khô để cọ xát, thì có thể làm cho ống bằng nhựa mang điện tích.
Đáp án: D
17.3. Làm thí nghiệm như hình 17.1, trong đó dùng kim khâu (hoặc dùi) đục một lỗ nhỏ sát mép của đáy một vỏ chai nhựa (thí dụ vỏ chai nước Khoáng) để tạo một tia nước nhỏ. Đưa một đầu thước nhựa dẹt lại gần tia nước (đoạn tia nước gần đáy chai) trong hai trường hợp: khi chưa cọ xát và đã cọ xát thước nhựa.
a) Mô tả hiện tượng xảy ra đối với tia nước trong hai trường hợp trên.
b) Có hiện tượng gì xảy ra đối với thước nhựa sau khi bị cọ xát.
Hướng dẫn giải
a) Khi chưa cọ xát thước nhựa: tia nước vẫn rỉ ra từ lỗ nhỏ của đáy chai rơi thẳng xuống bình thường.
Khi đã cọ xát thước nhựa: tia nước không còn rơi thẳng xuống nữa mà nó sẽ bị thước nhựa làm chệch hướng rơi.
b) Sau khi bị cọ xát thước nhựa đã bị nhiễm điện.
17.4. Giải thích hiện tượng đã nêu ở phần mở đầu của bài 17 trong sách giáo khoa: “Vào những ngày thời tiết khô ráo, nhất là những ngày hanh khô, khi cởi áo ngoài bằng len, dạ hay sợi tổng hợp, ta thường nghe thấy những tiếng lách tách nhỏ. Nếu khi đó ở trong buồng tối, ta còn thấy các chớp sáng li ti”.
Hướng dẫn giải
Vào những ngày thời tiết khô ráo hay những ngày hanh khô, mặc áo len và cử động sẽ có sự cọ xát giữa không khí và áo len, dạ hay sợi tổng hợp nên đã làm cho các loại áo này bị nhiễm điện. Vì vậy khi cởi áo tạo ra sự phóng điện tia lửa điện giữa các lớp áo, làm không khí nóng lên giãn nở nên phát ra tiếng kêu nhỏ và chớp sáng.
17.5. Câu khẳng định nào dưới đây là đúng?.
A. Thanh nam châm luôn bị nhiễm điện do nó hút được các vụn sắt.
B. Thanh sắt luôn bị nhiễm điện vì nó hút được mảnh nam châm.
C. Khi bị cọ xát, thanh thủy tinh bị nhiễm điện vì khi đó nó hút được các vụn giấy.
D. Mặt đất luôn bị nhiễm điện vì nó hút mọi vật gần nó.
Hướng dẫn giải
Khi bị cọ xát, thanh thủy tinh bị nhiễm điện vì khi đó nó hút được các vụn giấy.
Đáp án: C
17.6. Có thể làm thước nhựa nhiễm điện bằng cách nào dưới đây?.
A. Ắp sát thước nhựa vào một cực của pin.
B. Áp sát thước nhựa vào một đầu của thanh nam châm,
C. Hơ nóng nhẹ thước nhựa trên ngọn lửa.
D. Cọ xát thước nhựa bằng mảnh vải khô.
Hướng dẫn giải.
Có thể làm thước nhựa nhiễm điện bằng cách cọ xát thước nhựa bằng mảnh vải khô.
Đáp án: D
17.7. Dùng một mảnh len cọ xát nhiều lần một mảnh phim nhựa thì mảnh phim nhựa này có thể hút được các vụn giấy. Vì sao?.
A. Vì mảnh phim nhựa được làm sạch bề mặt.
B. Vì mảnh phim nhựa bị nhiễm điện.
C. Vì mảnh phim nhựa có tính chất từ như nam châm.
D. Vì mảnh phim nhựa bị nóng lên.
Hướng dẫn giải.
Dùng một mảnh len cọ xát nhiều lần một mảnh phim nhựa thì mảnh phim nhựa này có thể hút được các vụn giấy vì mảnh phim nhựa bị nhiễm điện.
Đáp án: B
17.8. Một thanh thủy tinh không bị nhiễm điện, được treo lên giá bằng một sợi dây mềm như ở hình 17.2 trang 37 SBT. Cọ xát một đầu thước nhựa rồi đưa đầu thước này lại gần một đầu thanh thủy tinh nói trên. Hỏi có hiện tượng gì xảy ra và vì sao?.
Hướng dẫn giải
Cọ xát một đầu thước nhựa sẽ làm nó nhiễm điện, khi đưa đầu thướt mày lại gần một đầu thanh thủy tinh không nhiễm điện nói trên thì sẽ không có hiện tượng gì xảy ra, vì chúng không hút cũng như không đẩy được nhau.
17.9. Trong các nhà máy dệt thường có nhưng bộ phận chải các sợi vải. Ở điều kiện bình thường, các sợi vải này dễ bị chập dính vào nhau và bị rối. Giải thích tại sao? Có thể sử dụng biện pháp gì để khắc phục hiện tượng bất lợi này.
Hướng dẫn giải.
Trong các nhà máy dệt, khi se sợi hay dệt vải, các sợi vải bị cọ sát với nhau và với không khí nên chúng bị tích điện và hút nhau. Vì vậy ở điều kiện bình thường, các sợi vải này dễ bị chập dính vào nhau và bị rối.
Khắc phục, trong các xưởng xe sợi, dệt vải thường có những bộ phận chải các sợi vải và khử tĩnh điện cho sợi vải.
D. MỘT SỐ BÀI TẬP VẬN DỤNG.
Bài 17.1: Tại sao vào những ngày trời lạnh, trời hanh khô áo quần bằng vải có pha nilong thường bám sát vào da?.
Bài 17.2: Chọn câu phát biểu đúng:
Vật nhiễm điện là:
A. Vật có thể hút các vật khác
B Vật nhiễm điện là vật có thể hút được các vật rất nhỏ như mẫu giấy vụn hoặc các sợi tơ.
C. Vật nhiễm điện là vật có thể hút được sắt.
D Cả ba câu trên đều đúng.
Bài 17.3: Nguyên nhân của các đám mây dông bị nhiễm điện là:
A. Mỗi ngày có quá nhiều máy bay bay trong không khí, va chạm với các đám mây làm cho các đám mây bị nhiễm điện.
B Không khí càng ngày càng ô nhiễm, Trái Đất mỗi ngày một nóng lên do đó mà các đám mây bị tích điện,
C. Do sự cọ xát mạnh giữa những giọt hơi nước trong luồng không khí nóng, lạnh đối lưu.
D. Do các đám mây va chạm, cọ xát với nhau và tích điện cho nhau.
Bài 17.4: Em hãy giải thích tại sao trong các xưởng dệt vải người ta thường treo các quả cầu bị nhiễm điện?.
Bài 17.5: Chọn câu trả lời đúng:
Thước nhựa sau khi được cọ xát bằng mảnh vải khô sẽ có khả năng hút các vụn giấy nhỏ. Vậy khi đưa mảnh vải khô lại gần các mẩu giấy vụn, mảnh vải sẽ hút hay đẩy chúng? Tại sao?.
A. Đẩy, vì mảnh vải cũng bị nhiễm điện sau khi cọ xát.
B. Hút, vì mảnh vải cũng bị nhiễm điện sau khi cọ xát.
C. Hút, vì các vụn giấy bị nhiễm điện.
D. Đẩy, vì các vụn giấy bị nhiễm điện.
Bài 17.6: ở xứ lạnh, vào mùa đông, một người đi tất (vớ) trên một sàn nhà được trải thảm, khi đưa tay vào gần các tay nắm cửa bằng kim loại thì nghe thây có các tiếng lách tách nhỏ và tay người đó bị điện giật. Hãy giải thích vì sao?.
GIẢI VÀ ĐÁP SỐ BÀI TẬP VẬN DỤNG
Bài 17.1: Áo quần khi cọ xát với da thì bị nhiễm điện, trời hanh khô ít hơi nước và vải pha nilong thì tích điện nhiều hơn và hiện tượng này dễ thấy hơn.
Bài 17.2: Vật nhiễm điện là vật có thể hút được các vật rất nhỏ như mẫu giấy vụn hoặc các sợi tơ.
Bài 17.3: Nguyên nhân của các đám mây dông bị nhiễm điện là do sự cọ xát mạnh giữa những giọt hơi nước trong luồng không khí nóng, lạnh đối lưu.
Bài 17.4: Trong xưởng dệt vải thường có các sợi tơ nhỏ những sợi tơ này lơ lửng trong không khí và bám vào tay chân, mặt mũi công nhân rất khó chịu. Vì vậy mà các xưởng dệt thường treo những quả cầu tích điện để hút các sợi tơ và các bụi nhỏ làm cho không khí trong xưởng đỡ ô nhiễm hơn, các công nhân làm việc dễ chịu hơn.
Bài 17.5: Thước nhựa sau khi được cọ xát bằng mảnh vải khô sẽ có khả năng hút các vụn giấy nhỏ. Vậy khi đưa mảnh vải khô lại gần các mẫu giấy vụn mảnh vải cũng sẽ hút chúng, vì mảnh vải cũng bị nhiễm điện sau khi cọ xát.
Đáp Án: B
Bài 17.6: Vì khi đi trên thảm, chân người đó có sự cọ xát với thảm nên người đó bị nhiễm điện. Khi đưa tay vào gần các tay nắm cửa bằng kim loại có hiện tượng phóng điện giữa người và tay nắm cửa làm không khí nóng lên, giãn nở nên phát ra tiếng kêu lách tách và tay người đó bị điện giật.
Đề thi học kì 2 môn Công Dân 7 sách Cánh diều