Bài 10: CÁC THỂ CỦA CHẤT VÀ SỰ CHUYỂN THỂ
I. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM
- Chất có thể tồn tại ở ba thể: Rắn, lỏng, khí.
+ Thể rắn: Có hình dạng cố định, không có khả năng lan truyền (không chảy được) và rất khó nén.
+ Thể lỏng: Có hình dạng của phần vật chứa nó, có khả năng chảy tràn, khó nén.
+ Thể khí: Có hình dạng của vật chứa nó, dễ dàng lan tỏa trong không gian theo mọi hướng, dễ bị nén.
- Ở nhiệt độ thích hợp, giữa các thể của chất có thể chuyển đổi qua lại lẫn nhau:
+ Thể rắn (sự nóng chảy) -> thể lỏng
+ Thể lỏng (sự đông đặc) -> thể rắn
+ Thể lỏng (sự hoá hơi) -> thể khí
+ Thể khí (ngưng tụ) -> thể lỏng
II. HƯỚNG DẪN TRẢ LỜI CÂU HỎI
Câu hỏi: (Mục I - Trang 30)
Hướng dẫn trả lời:
1.
- Chất ở thể rắn: Muối ăn, đường, than đá,...
- Chất ở thể lỏng: Dầu ăn, dầu hỏa, xăng,...
- Chất ở thể khí: Oxygen, hydrogen, carbon dioxide,...
2. Không thể dùng chất ở thể lỏng để tạo nên vật có hình dạng cố định được (vì thể lỏng luôn có hình dạng của phần vật chứa nó)
Câu hỏi: (Mục I - Trang 31)
1. Khi mở lọ nước hoa, một lát sau có thể ngửi thấy mùi nước hoa => Điều này thể hiện tính chất dễ dàng lan tỏa trong không gian theo mọi hướng của chất ở thể khí.
2. Nước từ nhà máy nước được dẫn đến các hộ dân qua các đường ống => Điều này thể hiện tính chất chảy và lan truyền được của chất ở thể lỏng
3. Ta có thể đi được trên mặt nước đóng băng đủ dày => Điều này thể hiện tính chất có hình dạng cố định, không bị chảy, không bị lan truyền của chất rắn.
Câu hỏi: (Mục II. 1 - Trang 32):
Hướng dẫn trả lời:
1. Thủy ngân là chất lỏng ở nhiệt độ thường.
2. Khi để cục nước đá ở nhiệt độ phòng => cục nước đá bị tan ra thành nước lỏng vì nhiệt độ phòng cao hơn nhiệt độ nóng chảy của nước (0°C).
3.
- Vào mùa đông, nhiệt độ thấp hơn nhiệt độ đông đặc của nước nên nước trong thác bị đóng băng. Nước chuyển từ thể lỏng sang thể rắn.
- Đến mùa hè, nhiệt độ cao hơn nhiệt độ nóng chảy của nước nên băng ở thác nước lại tan ra. Nước chuyển từ thể rắn sang thể lỏng.
Câu hỏi: (Mục II.2 - Trang 34)
Hướng dẫn trả lời:
1.
- Điểm giống nhau giữa sự bay hơi và sự ngưng tụ: Xảy ra ở mọi nhiệt độ.
- Điểm khác nhau giữa sự bay hơi và sự ngưng tụ:
+ Sự bay hơi: Xảy ra sự chuyển thể từ thể lỏng sang thể hơi.
+ Sự ngưng tụ: Xảy ra quá trình ngược lại, chuyển thể từ thể hơi sang thể lỏng.
2.
- Điểm giống nhau giữa sự bay hơi và sự sôi: Đều xảy ra sự chuyển thể từ thể lỏng sang thể hơi.
- Điểm khác nhau giữa sự bay hơi và sự sôi:
+ Sự sôi: Xảy ra tại nhiệt độ xác định.
+ Sự bay hơi: Xảy ra tại mọi nhiệt độ.
* Câu hỏi hoạt động:
Câu hỏi: (Mục I - Trang 30)
Gợi ý:
|
Chất ở thể rắn |
Chất ở thể lỏng |
Chất ở thể khí |
Hình dạng |
Có hình dạng cố định |
Có hình dạng của một phần vật chứa |
Có hình dạng của vật chứa (chiếm đầy thể tích vật chứa) |
Khả năng chịu nén |
Không bị nén |
Khó bị nén (hầu như không bị nén) |
Dễ dàng bị nén |
Câu hỏi: (Mục II. 1 - Trang 33)
Gợi ý:
1. Ta có bảng số liệu sau:
Thời gian (phút) |
Nhiệt độ (°C) |
Thể |
Ban đầu |
0 |
Rắn |
1-8 |
0 |
Rắn và lỏng |
9 |
5 |
Lỏng |
10 |
8 |
Lỏng |
2. Nhận xét: Nhiệt độ của nước đá không thay đổi trong quá trình nóng chảy.
Câu hỏi: (Mục 11.2 - Trang 35)
Gợi ý:
1.
Thời gian |
Nhiệt độ (°C) |
Hiện tượng |
Ban đầu |
34 |
Không thấy hiện tượng gì/nước bay hơi |
1 phút |
57 |
Không thấy hiện tượng gì/nước bay hơi |
2 phút |
72 |
Không thấy hiện tượng gì/nước bay hơi |
3 phút |
89 |
Không thấy hiện tượng gì/nước bay hơi |
4 phút |
100 |
Nước sôi |
5 phút |
100 |
Nước sôi |
2. Nhiệt độ của nước không thay đổi trong quá trình nước sôi.
III. CÂU HỎI PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC
Câu hỏi 1: Tại sao chất ở thể rắn lại có hình dạng cố định?
Gợi ý:
Chất đều được cấu tạo từ các “hạt” vô cùng nhỏ mà mắt thường không thể nhìn thấy được. Trong chất ở thể rắn, các hạt này được sắp xếp theo một trật tự nhất định và chỉ chuyển động tại chỗ (dao động quanh 1 vị trí cố định). Vì thế, chất ở thể rắn luôn có hình dạng cố định.
Câu hỏi 2: Tại sao người ta thường tính độ cao của núi so với mực nước biển?
Gợi ý:
Trong điều kiện bình thường, nước biển ở trạng thái lỏng. Mà khi ở thể lỏng, các “hạt” cấu tạo nên chất không ở vị trí cố định, chúng chuyển động trượt lên nhau nên bề mặt của chất ở thể lỏng luôn là mặt phẳng theo phương ngang. Chính vì thế, khi xác định độ cao của núi, người ta thường so với mực nước biển.