Hướng dẫn trả lời câu hỏi Lịch sử 8, bài 2: Cách mạng tư sản Pháp (1789 - 1794).

1. Nước Pháp trước cách mạng.

1. Tình hình kinh tế.

Câu hỏi. Tính chất lạc hậu của nền nông nghiệp Pháp thể hiện ở những điểm nào?
 
Công cụ và phương thức canh tác vẫn còn rất thô sơ, lạc hậu, chủ yếu dùng cày cuốc nên năng suất thấp.
Ruộng đất bị bỏ hoang nhiều.
Mất mùa, đói kém thường xuyên xảy ra.

Câu hỏi. Nguyên nhân cua sự lạc hậu này là do đâu?

Nguyên nhân của sự lạc hậu này là do sự bóc lột tàn bạo của phong kiến địa chủ. Nông dân cày cấy phải đóng sưu cao thuế nặng, khi đó kĩ thuật canh tác lạc hậu, nấng suất lao động thấp. Tình cảnh nông dân lao động Pháp trước cách mạng vô cùng cơ cực, không còn đủ sức để phát triển sản xuất.

Câu hỏi. Chế độ phong kiến đã kìm hãm sự phát triển của công, thương nghiệp như thế nào?

Nhà nước phong kiến đánh thuế rất nặng.
Không có đơn vị tiền tệ và đo lường thống nhất.

2. Tình hình chính trị - xã hội.

Câu hỏi. Tình hình chính trị, xã hội Pháp trước cách mạng có gì đặc biệt?

Chế độ quân chủ chuyên chế hàng trăm năm đã lâm vào tình trạng khủng hoảng. Vua Lu-i XVI (lên ngôi từ năm 1774) có quyền tối cao và vô hạn. Xã hội Pháp phân chia thành 3 đẳng cấp: Tăng lữ, Quý tộc và Đẳng cấp thứ ba.

Câu hỏi. Vẽ sơ đồ 3 đẳng cấp ớ Pháp, vị trí, quyền lợi cua các đẳng cấp này trong xã hội Pháp trước cách mạng?


 
* Nhận xét:
Tăng lữ và quý tộc là những đẳng cấp trên của xã hội, chỉ chiếm khoảng 10% dân số, nhưng có tất cả các đặc quyền đặc lợi: được vào triều, miễn thuế, được thu thuế, nắm giữ những chức vụ cao trong quân đội, chính quyền, tôn giáo.

Đẳng cấp thứ ba chiếm tới 90%, gồm nhiều giai cấp, tầng lớp: tư sản, nông dân, bình dân thành thị. Đẳng cấp thứ ba phải gánh chịu tất cả gánh nặng của chế độ phong kiến chuyên chế như nộp thuế, chịu mọi nghĩa vụ phong kiến. Họ mâu thuẫn với hai đẳng cấp trên và với chế độ phong kiến chuyên chế, nên đòi hỏi phá bỏ chế độ ấy.

Câu hỏi. Em có nhận xét gì khi quan sát hình 5 - Tình cảnh nông dân Pháp trước cách mạng (SGK trang 10)?

Sơ đồ này minh họa bằng bức tranh trong SGK (hình 5): “Một nông dân già, tay chống chiếc cuốc (tiêu biểu cho nền nông nghiệp lạc hậu), cõng trên lưng quý tộc và tăng lữ (chịu sự áp bức). Trong túi áo, túi quần của người nông dân có những tờ văn tự vay nợ, cầm ruộng đất. Các hình chim, thỏ nói lên đặc quyển của thế lực phong kiến (có quyền nuôi các loài vật này, nếu nông dân bắt giết sê bị trừng phạt) và chuột (phá hoại mùa màng)”.

Câu hỏi. Trước khi cách mạng tư sán Pháp bùng nồ, cuộc đấu tranh chống chế độ phong kiến của giai cấp tư sản trên lĩnh vực tư tưởng đã diễn ra như thế nào?

Trước khi cách mạng tư sản Pháp bùng nổ, các nhà tư tưởng của giai cấp tư sản đều tiến hành đấu tranh trên lĩnh vực tư tưởng, mở đường cho cách mạng.
Cuộc đấu tranh tư tưởng diễn ra sôi nổi, quyết liệt. Họ xây dựng hệ tư tưởng và lí luận của giai cấp tư sản, trào lưu này ở Pháp vào thế kỉ XVIII được gọi là thế kỉ. Ánh sáng, triết học Ánh sáng mà ba đại diện xuất sắc là: Mông-te-xki-ơ, Vôn-te, Rút-xô.

Câu hỏi. Vai trò của đấu tranh tư tưởng đối với cách mạng Pháp?

Cuộc đấu tranh tư tưởng đã thức tỉnh mọi người và có tác dụng chuẩn bị cho cuộc cách mạng.

Câu hỏi. Dựa vào những đoạn trích ngắn trong SGK, em hãy nêu một vài điếm chủ yếu trong tư tưởng của Mông-te-xki-ơ, Vôn-te, Rút-xô?

Mông-te-xki-ơ và Rút-xô nói về quyền tự do của con người và việc đàm bảo quyền tự do. Vôn-te: thể hiện quyết tâm đánh đổ bọn phong kiến thống trị (thể hiện sự dối trá) và tăng lữ “bọn đê tiện”.

II. Cách mạng bùng nổ.

1. Sự khủng hoảng của chế độ quân chủ chuyên chế.

Câu hỏi. Sự khủng hoảng của chế độ quân chủ chuyên chế thể hiện ở những điểm nào?

Chế độ phong kiến ngày càng suy yếu, số nợ Nhà nước vay của tư sản không trả được (5 tỉ livrơ).
Công thương nghiệp đình đốn, nông nghiệp lạc hậu, kinh tế suy yếu.
Đời sống nhân dân cực khổ, nhân dân đấu tranh mạnh mẽ.

Câu hỏi: Vì sao cách mạng bùng nổ?

Sự khủng hoảng của chế độ quân chủ chuyên chế đã thôi thúc nhân dân đấu tranh mạnh mẽ chống chế độ phong kiến. Năm 1788, nhiều cuộc khởi nghĩa nông dân nổ ra khắp nơi, riêng mùa xuân năm 1789 đã có hàng trăm cuộc nỗi dậy của nông dân và bình dân thành thị => Chứng tỏ mâu thuẫn giữa vua, quý tộc phong kiến với đẳng cấp 3 rất sâu sắc, không thể điều hoà => cuộc cách mạng chống phong kiến, do giai cấp tư sản đứng đầu nổ ra là điều tất yếu.

2. Mở đầu thắng lợi của cách mạng.

Câu hỏi. Cách mạng tư sản Pháp 1789 bắt đầu như thế nào?

 Bước vào năm 1788, tài chính của nước Pháp khủng hoảng trầm trọng. Số nợ nhà nước vay của tư sản lên tới 5 tỉ livrơ. Vua Lu-i XVI triệu tập Hội nghị ba đẳng cấp, hi vọng vay thêm tiền và tăng thuế. Hội nghị khai mạc ngày 5-5-1789, diễn ra căng thẳng, không có kết quả. Mâu thuẫn giữa vua, quý tộc phong kiến với đẳng cấp thứ 3 không thể điều hòa, mà đã đạt tới tột đỉnh.

Câu hỏi. Vì sao việc đánh pháo đài Ba-xti đã mở đầu cho thắng lợi của cách mạng?

Pháo đài Ba-xti được xây dựng để bảo vệ kinh thành Paris, về sau dùng để giam cầm, giết hại những người chống chế độ phong kiến.

Ngục Ba-xti tượng trưng cho uy quyền của phong kiến. Tấn công Ba-xti => chế độ quân chủ chuyên chế bị giáng một đòn quan trọng đầu tiên, cách mạng bước đầu thắng lợi, tiếp tục phát triển.

III. Sự phát triển của cách mạng.

1. Chế độ quân chủ lập hiến (từ ngày 14-7-1789 đến ngày 10-8-1792).

Câu hỏi. Em có nhận xét gì về “Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền”?

* Mặt tiến bộ: Tuyên ngôn đề cao vấn đề quyền tự do, bình đẳng của con người.
* Mặt hạn chế: Tuyên ngôn chỉ phục vụ cho quyền lợi của giai cấp tư sản, quân chúng nhân dân không được hưởng quyền lợi gì.

Câu hỏi. Nhân dân Pháp đã hành động như thế nào khi “Tổ quốc lâm nguy”? Kết quá ra sao?

Tháng 4-1792, Liên minh Áo-Phổ cùng bọn phản động trong nước chống lại cách mạng. Tháng 8-1792, 80 vạn quân Phổ tràn vào nước Pháp.

Trước tình hình “Tổ quốc lâm nguy”, ngày 10-8-1792, nhân dân Paris cùng quân tình nguyện các địa phương đứng lên lật đổ sự thống trị của phái Lập hiến, đồng thời xoá bỏ chế độ phong kiến.

* Kết quả: Nền thống trị của đại tư sản bị lật đổ, chế độ phong kiến bị xoá bỏ hoàn toàn, nền cộng hòa được thành lập.

2. Bước đầu của nền Cộng hòa (từ ngày 21-9-1792 đến ngày 2-6-1793).

Câu hỏi. Trình bày diễn biến chiến sự trên đất Pháp vào những năm 1792- 1793?

Ngày 20-9-1792, quân Pháp đánh thắng quân xâm lược Áo-Phổ một trận lớn ở cao điểm Van-ni (thuộc Đông Bắc Pháp, gần nước Bỉ). Sau đó quân Pháp chuyển sang phản công, đuổi địch ra khỏi đất nước, trên đường truy kích chiếm luôn Bỉ và vùng tả ngạn sông Ranh.

Mùa xuân 1793, quân Anh cùng các nước phong kiến châu Âu tấn công nước Pháp. Trong nước, bọn phản động nổi loạn ở vùng Văng-đê và cả miền Tây Bắc.

Câu hỏi. Vì sao nhân dân Paris phải lật đổ phái Gi-rông-danh ?

Trước sự tấn công của quân Anh và phong kiến châu Âu, trong nước:, bọn phản cách mạng nổi loạn ở vùng Văng-đê và cả miền Tây Bắc, nạn đầu cơ tích trữ hoành hành, giá cả tăng vọt, đời sống nhân dân khốn khổ => phái Gi-rông-đanh không lo tổ chức chống ngoại xâm, ổn định phần nào đời sống nhân dân mà chỉ lo củng cố quyền lực

Trước tình hình đó ngày 2-6-1793, nhân dân Paris dưới sự lãnh đạo của Rô-be-spi-e  đã lật đổ phái Gi-rông-đanh để bảo vệ Tổ quốc.

3. Chuyên chính dân chủ cách mạng Gia-cô-banh (từ ngày 2-6-1793 đến ngày 27-7-1794).

Câu hỏi. Nêu một vài phẩm chất tốt đẹp của Rô-be-spi-e?

Rô-be-spie (1758-1794), là một luật sư trẻ tuổi, đại biếu Quốc hội, có tài hùng biện.
Trong Quốc hội, ông tích cực bảo vệ quyền lợi của nhân dân.
Rô-be-spie trở thành lãnh tụ xuất sắc của phái Gia-cô-banh và nổi tiếng là “Con người không thể bị mua chuộc”.

Câu hỏi. Chính quyền cách mạng đã làm gì trước tình hình ngoại xâm và nội phản?

Chính quyền cách mạng đã thi hành nhiều biện pháp kiên quyết để trừng trị bọn phản cách mạng và giải quyết những yêu cầu của nhân dân:
Lấy đất công xã mà quý tộc phong kiến chiếm đoạt chia cho nông dân.
Tịch thu ruộng đất của giáo hội và quý tộc trốn ra nước ngoài bán cho nông dân.
Trưng thu lúa mì, quy định giá bán các mặt hàng thiết yếu cho dân nghèo quy định mức lương tối đa của công nhân.

Câu hỏi. Em có nhận xét gì về các biện pháp của chính quyền Gìa-cô-banh ?

Các biện pháp của chính quyền Gia-cô-banh là những biện pháp tiến bộ đem lại quyền lợi cơ bản cho nhân dân, vì thế có tác dụng động viên quần chúng, tập hợp đông đảo quần chúng, khơi dậy và phát huy tinh thần cách mạng, sức mạnh của quần chúng trong việc chống ngoại xâm và nội phản.

Câu hỏi: Vì sao tư sản phản cách mạng tiến hành đảo chính?

Ngăn chặn cách mạng tiếp tục phát triển vì sợ động chạm đến quyền lợi của chúng.

Câu hỏi. Vì sao sau năm 1794, cách mạng tư sản Pháp không thế tiếp 'tục phát triển.

 Sau năm 1794, nội bộ phái Gia-cô-banh chia rẽ, mâu thuẫn, nhân dân không ủng hộ chính quyền vua vì quyền lợi của họ không được bảo đảm như giới cầm quyền Gia-cô-banh đã hứa.

Câu hỏi. Vẽ sơ đồ diễn biến Cách mạng tư sán Pháp 1789 để thấy được sự phát triển đi lên của cách mạng Pháp?


 
Câu hỏi. Nêu những sự kiện chủ yếu qua các giai đoạn để chứng tỏ sự phát triển của Cách mạng tư sán Pháp?

* Giai đoạn 1:
Ngày 14-7-1789, quần chúng nhân dân nổi dậy phá ngục Ba-xti, mở đầu cho Cách mạng.
Tháng 8-1789, Quốc hội thông qua Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền với khẩu hiệu “Tự do - Bình đẳng - Bác ái”.
Tháng 9-1791, Hiến pháp được thông qua, xác lập chế độ quân chủ lập hiến. Tháng 4-1792, Liên minh Áo-Phổ can thiệp chống Cách mạng Pháp.

* Giai đoạn 2:
10-8-1792, nhân dân Paris nổi dậy lật đổ sự thống trị của phái lập hiến, xóa bỏ chế độ phong kiến. Cách mạng đi lên.
21-9-1792, nền Cộng hòa Pháp được thiết lập.

* Giai đoạn 3:
Ngày 2-6-1793, dưới sự lãnh đạo của Rô-be-spi-e, nhân dân Paris đã khởi nghĩa lật đổ phái tư sản công thương, đưa phái Gia-cô-banh lên nắm chính quyền.
Phái Gia-cô-banh thi hành các chính sách tiến bộ, giành thắng lợi trong công cuộc bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ cách mạng.
Ngày 27-7-1794, tư sản phản cách mạng tiến hành đảo chính. Rô-be-spi-e và các bạn chiến đấu của ông bị bắt và bị xử tử. Cách mạng kết thúc.

Câu hỏi. Vai trò của giai cấp nông dân trong Cách mạng tư sản Pháp 1789 - 1794 ?

- Giai cấp nông dân vũ trang tấn công chiếm pháo đài-nhà ngục Ba-xti.
- Trước tình hình Tổ quốc lâm nguy, ngày 10-8-1792, nhân dân lật đô phái Lập hiến, xóa bỏ chế độ phong kiến .
- Phái Gi-rông-đanh không lo chống ngoại xâm và nội phản, nhân dân đã lật đổ phái Gi-rông-đanh (2-6-1 793).
- Quần chúng nhân dân hưởng ứng lệnh tổng động viên của phái Gia-cô-banh, chiến thắng thù trong, giặc ngoài.
- Giai cấp nông dân là lực lượng đã làm nên Cách mạng tư sản Pháp, nhưng sau khi Cách mạng thắng lợi, giai cấp nông dân không được hưởng quyền lợi gì. Bản chất của cách mạng tư sản.

4. Ý nghĩa của Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII.

Câu hỏi. Vì sao nói “Cách mạng tư sản Pháp 1789-1794 là cuộc Cách mạng tư sản triệt để nhất”?

Cách mạng thi hành nhiều biện pháp kiên quyết để trừng trị bọn phản cách mạng.
Lật đổ chế độ phong kiến, giải quyết vấn đề ruộng đất cho nhân dân, đưa giai cấp tư sản lên cầm quyền.
Thiết lập nền cộng hòa tư sản.
Cách mạng đã đạt đến đỉnh cao vói nền chuyên chính dân chủ Gia-cô-banh.

Câu hỏi. Cách mạng Pháp đã đạt được kết quả gì?

Cách mạng Pháp 1789 đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ của một cuộc cách mạng tư sản và dân chủ, về nhiệm vụ dân tộc, Cách mạng Pháp không chỉ bảo vệ được Tổ quốc, dân tộc trước sự can thiệp của liên minh phong kiến châu Âu mà còn xóa bỏ tình trạng cát cứ, hình thành thị trường dân tộc, về dân chủ, đã lật đổ chế độ quân chủ chuyên chế. Mọi tàn dư của chế độ phong kiến bị thủ tiêu, người nông dân được giải phóng, vấn đề ruộng đất được giải quyết thoả đáng. Kinh tế tư bản chủ nghĩa phát triển nhanh sau cách mạng.
 
Câu hỏi. “Cách mệnh Pháp cũng như cách mệnh Mĩ, nghĩa là cách mệnh tư bản, cách mệnh không đến nơi, tiếng là cộng hòa và dân chủ, kì thực trong thì nó tước lục (tức tước đoạt) công nông, ngoài thì áp lực thuộc địa” (Hồ Chí Minh). Đoạn trích trên đã nói lên điều gì?

- Đó là điểm hạn chế của Cách mạng Pháp 1789.
- Bởi vì, Cách mạng đã lật đổ được chế độ phong kiến, đưa giai cấp tư sản lên cầm quyền, thành lập chế độ cộng hòa, tạo điều kiện phát triển tư bản chủ nghĩa ở Pháp. Quần chúng nhân dân là lực lượng chủ yếu của cách mạng, nhưng:
 
+ Cách mạng chưa đáp ứng đầy đủ quyền lợi cơ bản của nhân dân.
+ Không giải quyết triệt để vấn đề ruộng đất cho nông dân.
+ Không hoàn toàn xóa bỏ chế độ bóc lột phong kiến.
 
Câu hỏi. Ý nghĩa lịch sử của Cách mạng Pháp cuối thế kỉ XVIII?

- Đã lật đổ chế độ phong kiến, đưa giai cấp tư sản lên cầm quyền.
- Quần chúng nhân dân là lực lượng đông đảo tham gia cách mạng, đưa cách mạng đạt đến đỉnh cao.
- Thức tỉnh lực lượng dân chủ tiến bộ trên thế giới đứng lên chống chế độ phong kiến.
- Mở ra thời kì thắng lợi và củng cố của chủ nghĩa tư bản trên thế giới.
 
Cân hỏi. Tại sao Cách mạng Pháp được coi là “Đại Cách mạng” ?

Đây là cuộc cách mạng tư sản triệt để, điển hình nhất trong các cuộc cách mạng tư sản: nó để lại dấu ấn sâu sắc trong lịch sử toàn thế giới; nó như “cái chổi khổng lồ” quét sạch mọi rác rưởi của chế độ phong kiến châu Âu; nó thức tỉnh những lực lượng dân chủ và tiến bộ đứng lên chống chế độ phong kiến chuyên chế, chống chế độ thực dân.