Giải Ngữ văn 6 sách Chân trời sáng tạo, bài 1: Sự tích Hồ Gươm

Em biết những gì về Hồ Gươm (Hà Nội)? Hãy chia sẻ với bạn cùng nhóm về thắng cảnh này.
Trả lời:
Đôi nét về Hồ Gươm:
- Nằm ở trung tâm thủ đô Hà Nội, được bao quanh bởi 3 con phố Hàng Khay - Lê Thái Tổ - Đinh Tiên Hoàng.
- Trước đây hồ còn có một số tên gọi khác như hồ Lục Thủy (hồ nước xanh), hồ Thủy Quân (bởi hồ từng là nơi để huấn luyện thủy binh chiến đấu). Đến thế kỉ thứ XV, hồ được đổi tên thành hồ Hoàn Kiếm (hồ trả gươm), gắn liền với sự tích trả gươm báu cho rùa vàng của vua Lê Thái Tổ (Lê Lợi).
- Hồ Hoàn Kiếm là nơi tụ hội, điểm hẹn lý tưởng bốn mùa:
Rực rỡ trong sắc đào và các lễ hội truyền thống vào mùa xuân
Lồng lộng những cơn gió xua tan đi cái nóng oi bức của mùa hè
Say đắm với những cành liễu rủ trong màn sương huyền ảo của mùa thu
Lộng lẫy trong cơn mưa lá vàng và những giọt mưa phùn lất phất bay của mùa đông
 

Dự đoán trang 23. Hãy đoán xem Long Quân sẽ cho nghĩa quân Lam Sơn mượn gươm theo cách nào?
Trả lời:
Long Quân sẽ cho nghĩa quân Lam Sơn mượn gươm thần qua một cách không bình thường, không dễ đoán và có phần thách đố, để kiểm tra xem Lê Lợi và nghĩa quân có thực sự xứng đáng với thanh gươm thần không, và học có đủ niềm tin, quyết tâm, đoàn kết để cùng sức mạnh của thanh gươm chiến đấu chống giặc ngoại xâm không.

Suy luận trang 24. Theo em, khi nghe Rùa Vàng đòi gươm, nhà vua đã "hiểu ra" điều gì?
Trả lời:
Khi nghe Rùa Vàng đòi gươm, nhà vua đã hiểu ra rằng: thanh gươm thần này là Long Quân cho ông và nghĩa quân mượn để đánh đuổi quân xâm lược, bảo vệ bờ cõi. Nay đất nước đã hòa bình, vững mạnh, sạch bóng quân thù, thanh gươm đã hoàn tất sứ mệnh của mình. Vì vậy, đã đến lúc để thanh gươm trở về với Long Quân.
 

Câu 1 trang 24. Theo em, vì sao thanh gươm trong truyện này được gọi là gươm thần? Điều này thể hiện đặc điểm gì của truyền thuyết?
Trả lời:
- Thanh gươm trong truyện được gọi là thanh gươm thần vì:
Thanh gươm có nguồn gốc thần kì (là gươm của Đức Long Quân
Thanh gươm có sức mạnh kì lạ, được cho nghĩa quân mượn để chống giặc ngoại xâm
Thanh gươm biết phát sáng và có sức mạnh thần kì, giúp nghĩa quân vượt qua khốn cảnh, tiêu diệt kẻ địch
- Điều này thể hiện 1 đặc trưng của truyện truyền thuyết: thường có các chi tiết hoang đường, kì ảo

Câu 2 trang 24. Em hãy xác định không gian, thời gian Đức Long Quân cho Lê Lợi mượn gươm, đòi lại gươm trong Sự tích Hồ Gươm và điền vào các ô tương ứng theo bảng dưới đây?

Sự việc	Thời gian	Không gian
Cho mượn gươm thần
Đòi lại gươm thần

Trả lời:

Sự việc	Thời gian	Không gian
Cho mượn gươm thần	Khi giặc Minh đặt ách đô hộ nước ta, chúng làm nhiều điều bạo ngược. Nghĩa quân Lam Sơn đã nổi dậy nhưng còn non yếu nên nhiều lần bị thua. Thấy vậy, Đức Long Quân quyết định cho nghĩa quân mượn gươm thần	- Lưỡi gươm được Lê Thận tìm thấy ở vùng sông nước - Chuôi gươm được Lê Lợi tìm thấy ở vùng rừng núi
Đòi lại gươm thần	Sau khi đuổi sạch quân Minh ra khỏi bờ cõi, Lê lợi lên ngôi vua	Hồ Tả Vọng

Câu 3 trang 25. Trong truyền thuyết cũng như truyện kể nói chung, các sự việc thường được sắp đặt nhằm thể hiện một ý nghĩa nào đó. Trong Sự tích Hồ Gươm, Long Quân để cho Lê Thận tình cờ tìm thấy lưỡi gươm ở một nơi, Lê Lợi tình cờ tìm thấy chuôi gươm ở một nơi khác. Thông qua cách cho mượn gươm như vậy, tác giả dân gian muốn thể hiện điều gì?
Trả lời:
Tác giả dân gian muốn thể hiện:
Tinh thần đoàn kết của nhân dân ta trong cuộc kháng chiến (sự thành công của nghĩa quân có được nhờ sự gắn kết của nhân dân khắp các miền, từ vùng núi đến vùng sông nước)
Khẳng định sự bền bỉ, lâu dài của kháng chiến, cần sự kiên trì, cố gắng không ngừng nghỉ, dù gặp nhiều khó khăn, nguy nan thì cũng không nản chí hay bỏ cuộc

Câu 4 trang 25. Sau khi đọc Sự tích Hồ Gươm, một số bạn cho rằng truyện này chỉ đơn giản mượn chuyện Lê Lợi trả gươm thần để "giải thích địa danh Hồ Gươm". Em đồng ý hay không đồng ý với ý kiến ấy? Vì sao?
Trả lời:
- Em không đồng ý với ý kiến đó.
- Bởi vì, ngoài ý nghĩa "giải thích địa danh Hồ Gươm", câu chuyện còn:
Kể lại những ngày tháng gian khó khi chống giặc ngoại xâm của dân tộc ta, từ đó nhắn nhủ con cháu đời sau biết quý trọng độc lập do cha ông gìn giữ và bảo vệ
Ca ngợi sự đoàn kết, chiến đấu mạnh mẽ, ngoan cường của ông cha ta trong công cuộc chống giặc ngoại xâm, cùng với đó là sự tự hào về truyền thống yêu nước chống giặc ngoại xâm của dân tộc Việt Nam
Chi tiết trao trả lại gươm thần ở cuối câu chuyện, còn thể hiện khát vọng hòa bình của đất nước ta, đồng thời khẳng định tư tưởng cai trị đất nước bằng tài đức chứ không phải bằng vũ lực của ông cha ta xưa

Câu 5 trang 25. Tìm trong văn bản Sự tích Hồ Gươm:
- Một số từ ngữ cho thấy cách xưng hô trân trọng của các nhân vật đối với Lê Lợi
- Một vài câu văn cho thấy cách bộc lộ tình cảm, cảm xúc của tác giả dân gian trong lời kể (chẳng hạn: lo lắng khi nghĩa quân gặp khó khăn; phấn khởi khi nghĩa quân ngày một thêm hùng mạnh).
Trả lời:
- Từ ngữ cho thấy cách xưng hô trân trọng của các nhân vật đối với Lê Lợi: minh công, bệ hạ
- Câu văn cho thấy cách bộc lộ tình cảm, cảm xúc của tác giả dân gian trong lời kể:
"Chúng coi dân ta như cỏ rác, làm nhiều điều bạo ngược khiến cho thiên hạ căm giận chúng đến tận xương tuỷ" → thể hiện sự căm phẫn của nhân dân
"Bấy giờ, ở vùng Lam Sơn, nghĩa quân đã trỗi dậy chống lại chúng, nhưng buổi đầu thế lực còn non yếu nên nhiều lần nghĩa quân bị thua" → thể hiện sự lo lắng của nhân dân
"Trong tay Lê Lợi, thanh gươm thần tung hoành khắp các trận địa, làm cho quân Minh bạt vía" → thể hiện sự vui sướng, tự hào của nhân dân

Câu 6 trang 25. Theo em, Sự tích Hồ Gươm thể hiện những đặc điểm nào của thể loại truyền thuyết?
Trả lời:
Sự tích Hồ Gươm thể hiện những đặc điểm nào của thể loại truyền thuyết :
- Là tác phẩm được lưu truyền trong dân gian
- Nội dung đề cập đến những nhân vật lịch sử hoặc sự kiện lịch sử
- Có sử dụng các yếu tố kì ảo
- Thể hiện tình cảm thái độ của nhân dân