Giải Ngữ văn 6 sách Chân trời sáng tạo, bài 4: Bài học đường đời đầu tiên

Câu 1 trang 83. Hãy chia sẻ với bạn về một chuyện đáng nhớ mà em từng trải qua.
Trả lời:
Giả vờ ốm để không phải đi học, nhưng bị mẹ phát hiện
Tan học không về nhà mà đi chơi đến muộn, không xin phép khiến bố mẹ lo lắng
Mải chơi mà quên làm bài tập về nhà cô giáo dặn
Lỡ tay làm vỡ bình hoa quý của bà
Lúc chơi đùa lỡ tay làm bạn ngã bị thương ở chân…

Câu 2 trang 83. Dựa vào nhan đề và ấn tượng ban đầu của bản thân khi đọc lướt qua văn bản, em đoán xem “bài học đường đời đầu tiên” được nhân vật kể lại sau đây là bài học gì?
Trả lời:
Em đoán rằng bài học đường đời đầu tiên được nhân vật kể là một bài học được rút ra từ lỗi lầm dẫn đến hậu quả đáng buồn của nhân vật. Từ đó, nhân vật hiểu được khuyết điểm của mình và thay đổi bản thân tốt hơn để không phạm phải sai lầm đó nữa.
 

Suy luận 1 trang 84. Những chi tiết miêu tả ngoại hình nhân vật “tôi” trong đoạn này là lời của ai? Điều này giúp em biết được gì về tính cách nhân vật?
Trả lời:
Những chi tiết miêu tả ngoại hình nhân vật “tôi” là lời của Dế Mèn.
Điều này giúp em hiểu được Dế Mèn là nhân vật vô cùng tự tin và tự hào về bản thân mình.

Suy luận 2 trang 84. Qua cách nhân vật “tôi” tự miêu tả hành động của mình ở đoạn này, em biết thêm điều gì ở đặc điểm nhân vật?
Trả lời:
Qua cách nhân vật “tôi” tự miêu tả hành động của mình, em thấy rằng Dế Mèn rất kiêu căng, ngạo mạn, hống hách, thích giở trò bắt nạt kẻ yếu.

Suy luận 3 trang 84. Những từ ngữ “hung hăng”, “hống hách”, “ngu dại”, “ân hận” cho thấy nhân vật “tôi” có thái độ và đánh giá như thế nào về trải nghiệm sắp kể ra dưới đây?
Trả lời:
Từ “hung hăng”, “hống hách”, “ngu dại” thể hiện sự tự đánh giá, tự nhận thức của nhân vật “tôi” về hành động của mình trong trải nghiệm sắp kể.
Từ “ân hận” thể hiện thái độ hối lỗi, ân hận, dằn vặt của nhân vật “tôi” về điều mình đã trót làm trong trải nghiệm sắp kể.

Suy luận 4 trang 86. Việc Dế Choắt muốn đào một cái ngách sang nhà nhân vật “tôi” phòng khi có kẻ nào bắt nạt cho thấy Dế Choắt suy nghĩ, đánh giá như thế nào về nhân vật “tôi”?
Trả lời:
Việc đó cho thấy Dế Choắt rất tin tưởng, ngưỡng mộ về sức mạnh, khả năng của nhân vật “tôi”. Đồng thời, còn thể hiện rằng Dế Choắt cho rằng nhân vật “tôi” là một người tốt bụng, có lòng giúp kẻ yếu thế.

Suy luận 5 trang 88. Cụm từ “đứa ích kỉ” thể hiện sự tự nhận thức của ai? Tự nhận thức về điều gì?
Trả lời:
Cụm từ “đứa ích kỉ” thể hiện sự tự nhận thức của Dế Mèn.
Dế Mèn đã tự nhận thức được về tính cách, phẩm chất của mình - một kẻ ích kỉ, chỉ biết nghĩ cho bản thân mình, và không biết quan tâm, giúp đỡ kẻ khác.
 

Câu 1 trang 89. Thời điểm Dế Mèn kể lại cho chúng ta nghe bài học đường đời đầu tiên là trước hay sau cái chết của Dế Choắt? Dựa vào chi tiết nào mà em cho là như vậy?
Trả lời:
- Thời điểm Dế Mèn kể lại cho chúng ta nghe là sau cái chết của Dế Choắt.
- Dựa vào chi tiết "Tôi đem xác Dế Choắt đến chôn vào một vùng cỏ bùm tum. Tôi đắp thành nấm mộ to. Tôi đứng lặng giờ lâu, nghĩ về bài học đường đời đầu tiên"

Câu 2 trang 89. Dựa vào gợi ý trong bảng dưới đây, em hãy tìm một vài câu thể hiện lời kể của Dế mèn (lời kể xưng “tôi”) và lời đối thoại của Dế Mèn với nhân vật khác:

Lời kể của Dế Mèn	Lời đối thoại của Dế Mèn
Một tai họa đến mà đứa ích kỉ thì không biết trước được. Đó là không trông thấy tôi, nhưng chị Cốc đã trông thấy Dế Choắt…	- Sợ gì? Mày bảo tao sợ cái gì? Mảy bảo tao còn biết sợ ai hơn tao nữa! (Dế Mèn nói với Dế Choắt)

Trả lời:

Lời kể của Dế Mèn

Lời đối thoại của Dế Mèn

Một tai họa đến mà đứa ích kỉ thì không biết trước được. Đó là không trông thấy tôi, nhưng chị Cốc đã trông thấy Dế Choắt… Tôi tợn lắm. Dám cà khịa với tất cả mọi bà con trong xóm. Ngẫm ra thì tôi chỉ nói lấy sướng miệng thôi. Còn Dế Choắt than thở thế nào, tôi không để tai. Hồi ấy, tôi có tính tự đắc, cứ miệng mình nói tai mình nghe chứ không biết ai nghe, thậm chí cũng chẳng để ý có ai nghe mình không.

- Sợ gì? Mày bảo tao sợ cái gì? Mảy bảo tao còn biết sợ ai hơn tao nữa! (Dế Mèn nói với Dế Choắt) - Sợ gì? Mày bảo tao sợ cái gì? Mảy bảo tao còn biết sợ ai hơn tao nữa! (Dế Mèn nói với Dế Choắt) - Đùa chơi một tí nhé. (Dế Mèn nói với Dế Choắt) - Chú mình có muốn cùng tớ đùa vui không? (Dế Mèn nói với Dế Choắt) - Sợ gì? Mày bảo tao sợ cái gì? Mày bảo tao còn biết sợ ai hơn tao nữa? (Dế Mèn nói với Dế Choắt)

Câu 3 trang 89. Tìm những chi tiết thể hiện ngoại hình, hành động, ngôn ngữ và tâm trạng của nhân vật Dế Mèn. Trên cơ sở đó, nhận xét về tính cách của Dế Mèn.
Trả lời:
Các chi tiết khắc họa nhân vật Dế Mèn là:
Ngoại hình: đôi càng mẫm bóng, vuốt cứng, nhọn hoắt, cánh dài, răng đen nhánh, râu dài uốn cong, hùng dũng
Hành động: co cẳng lên, đạp phanh phách vào các ngọn cỏ; đi đứng oai vệ; quát mấy chị Cào Cào ngụ ngoài đầu bờ; ngứa chân đá một cái, ghẹo anh Gọng Vó lấm láp vừa ngơ ngác dưới đầm lên
Ngôn ngữ: xưng tao, gọi Dế Choắt là mày, gọi chị Cốc là con mụ
Tâm trạng: hãnh hiện với bà con về cặp râu; tợn lắm; cho là tôi giỏi; thoát nạn rồi mà còn ân hận quá, ân hận mãi
⇒ Nhận xét: Dế Mèn là một chàng dế khỏe mạnh, cường tráng rất hiểu và yêu quý bản thân, sức khỏe của mình. Nhưng cậu ta có thói kiêu căng, hợm hĩnh, thích chọc phá và coi thường người khác.

Câu 4 trang 89. Bài học đường đời đầu tiên mà Dế Mèn rút ra sau sự việc xảy ra với Dế Choắt là gì? Theo em, việc tác giả để cho Dế Mèn tự kể lại câu chuyện của mình bằng ngôi thứ nhất có tác dụng thế nào trong việc thể hiện bài học ấy?
Trả lời:
- Bài học đường đời đầu tiên Dế Mèn rút ra là: sống ở đời nếu có thói kiêu căng, hợm hĩnh, thích chọc phá, bày trò mà không suy nghĩ, thì sẽ phải gánh hậu quả nặng nề
- Tác giả để Dế Mèn tự kể lại câu chuyện bằng ngôi thứ nhất, giúp tạo sự chân thực, khách quan cho câu chuyện, vì nhân vật đang tự kể về những gì mình đã trải qua và cảm nhận được

Câu 5 trang 90. Có thể xem cái chết của Dế Choắt là một bước ngoặt khiến Dế Mèn thay đổi cách nhìn về bản thân và về người khác không? Vì sao?
Trả lời:
- Có thể xem cái chết của Dế Choắt là một bước ngoặt khiến Dế Mèn thay đổi cách nhìn về bản thân và về người khác.
- Bởi vì sau cái chết của Dế Choắt, Dế Mèn đã nhận ra sai lầm của bản thân (về hành động xốc nổi và tính cách kiêu căng, hợm hĩnh), và quyết tâm thay đổi, trở thành con người khác

Câu 6 trang 90. Những dấu hiệu nào giúp em nhận biết Bài học đường đời đầu tiên là truyện đồng thoại?
Trả lời:
Những dấu hiệu giúp em nhận biết Bài học đường đời đầu tiên là truyện đồng thoại là:
Nhân vật chính trong câu chuyện là các loài vật đã được nhân hóa, có tính cách, suy nghĩ, hành động như con người
Câu chuyện được viết dành cho lứa tuổi thiếu nhi, giúp hướng các em đến những điều tốt đẹp, cũng như cung cấp các thông tin về thế giới tự nhiên.

Câu 7 trang 90. Từ trải nghiệm và bài học của Dế Mèn, em hiểu thêm điều gì về lỗi lầm của những người ở tuổi mới lớn và về thái độ cần có trước những lỗi lầm có thể mắc phải trong cuộc sống?
Trả lời:
Qua trải nghiệm và bài học của Dế Mèn, em hiểu thêm rằng:
- Những người ở lứa tuổi mới lớn thường dễ phạm phải những sai lầm, tuy nhiên chúng ta nên có cái nhìn bao dung, và sẵn sàng chia sẻ, giúp đỡ và tha thứ để họ bước qua lỗi lầm
- Trước những lỗi lầm mắc phải trong cuộc sống, chúng ta cần phải tích cực nhận sai và sửa sai, đồng thời không tái phạm.