Giải Ngữ văn 6 sách Kết nối tri thức, bài 6: Sơn Tinh, Thủy Tinh

Câu 1 trang 10: Đối với cuộc sống của con người, tuỳ từng thời điểm cụ thể, các hiện tượng tự nhiên có thể bộc lộ một trong hai mặt: ích lợi và tác hại. Nêu một số ích lợi và tác hại của các hiện tượng đó.
Trả lời:
Lợi ích và tác hại của một số hiện tượng tự nhiên:
- Hiện tương mưa:
Lợi ích: cung cấp nguồn nước cho sông suối, tưới tiêu cho cây cối, đảm bảo hoạt động của các ngành trồng trọt, chăn nuôi cũng như cuộc sống con người
Tác hại: nếu mưa quá nhiều và liên tục thì sẽ gây nên lũ lụt, sạt lở đất, gây ảnh hưởng đến cuộc sống, thậm chí tàn phá của cải, tính mạng con người
- Hiện tượng nắng:
Lợi ích: giúp cho các công việc di chuyển, trồng trọt... diễn ra thuận lợi. Giúp người dân phơi khô, sấy khô các loại thực phẩm, áo quần
Tác hại: nếu nắng to quá và kéo dài sẽ gây ảnh hưởng đến sức khỏe con người, khô cạn nguồn nước, cây cối khô héo rồi hạn hán

Câu 2 trang 10: Hãy nêu những hoạt động của con người nhằm hạn chế tác hại của các hiện tượng tự nhiên mà em biết.
Trả lời:
Một số hoạt động của con người nhằm hạn chế tác hại của các hiện tượng thiên nhiên:
- Xây dựng cống rãnh, kênh mương để dẫn nước khi mưa lớn, lũ lụt ra biển nhanh chóng, tránh ngập úng, nước dâng cao
- Xây dựng các đập thủy điện, bể nước lớn để dự trữ nguồn nước, dùng vào mùa khô, hạn hán và chứa lượng nước khổng lồ khi mưa lớn kéo dài
- Trồng nhiều cây xanh để giữ đất, giảm thiểu tác hại của mưa lớn
- Thực hiện các hoạt động, chiến dịch bảo vệ môi trường để giảm thiểu cường độ của các thiên tai
 

Theo dõi 1 trang 10: Chú ý thời gian diễn ra câu chuyện.
Trả lời:
Thời gian diễn ra câu chuyện là thời Hùng Vương thứ 18 - cách đây đã rất lâu.

Theo dõi 2 trang 11: Sính lễ ở đây có gì đặc biệt.
Trả lời:
Sính lễ gồm "Một trăm ván cơm nếp, một trăm nệp bánh chưng và voi chín ngà, gà chín cựa, ngựa chín hồng mao"
→ Đặc điểm của sính lễ là: số lượng lớn, là những món quý hiếm, khó tìm và chỉ có ở trên cạn.

Theo dõi 3 trang 11: Điều gì đã xảy ra khi Thủy Tinh tức giận? Sơn Tinh đã ngăn chặn dòng nước lũ bằng cách nào?
Trả lời:
- Khi Thủy Tinh tức giận đã đem quân đuổi theo Sơn Tinh, đòi cướp Mị Nương. Thần hô mưa, gọi gió, làm thành dông bão rung chuyển cả đất trời, dâng nước sông lên cuồn cuộn đánh Sơn Tinh, làm nước ngập khắp ruộng đồng, nước tràn nhà cửa, dâng lên lưng đồi, sườn núi...
- Sơn Tinh ngăn chặn dòng nước lũ bằng cách dùng phép lạ bốc từng quả đồi, dời từng dãy núi, dựng thành lũy đất ngăn chặn dòng nước lũ.
 

Câu 1 trang 12: Các sự kiện trong một câu chuyện dân gian thường được kết nối với nhau bởi quan hệ nguyên nhân và kết quả. Hãy tóm lược cốt truyện Sơn Tinh, Thuỷ Tinh theo chuỗi quan hệ nguyên nhân - kết quả và thể hiện chuỗi quan hệ đó theo mẫu sau:
 Trả lời:
- Cốt truyện “Sơn Tinh, Thủy Tinh” 
+ Vua Hùng tổ chức kén rể.
+ Hai chàng trai tài giỏi cùng đến thi tài, không ai chịu thua ai. 
+ Vua Hùng ra điều kiện ai mang sính lễ đến trước thì gả con gái cho. 
+ Sơn Tinh đến trước, lấy được vợ.
+ Thủy Tinh đến sau, tức giận, dâng nước đánh Sơn Tinh.
+ Hai bên giao chiến hàng tháng trời, cuối cùng Thủy Tinh thua, rút về. 
+ Hàng năm, Thủy Tinh lại dâng nước đánh Sơn Tinh nhưng đều thua. 

Câu 2 trang 12: Trong câu chuyện này, những nhân vật nào được gọi là thần? Hãy chỉ ra những đặc điểm khiến cho họ được coi là những vị thần.
Trả lời:
- 2 nhân vật Sơn Tinh, Thủy tinh được gọi là thần. 
- Đặc điểm khiến họ được coi là thần: 
+ Đến từ vùng xa thẳm của tự nhiên: 1 người là chúa miền non cao (vùng núi Ba Vì), 1 người là chúa vùng nước thẳm (tận miền Biển Đông) 
+ Đều có phép lạ và tài năng phi thường (Sơn Tinh: vẫy tay về phía đông, phía đông nổi cồn bãi, vẫy tay về phía tây, phía tây mọc lên từng dãy núi đồi; Thủy Tinh: gọi gió, gió đến; hô mưa, mưa về) 
+ Nhân vật trẻ mãi không già (tính bất biến, không trôi chảy của thời gian thần thoại) : Từ đó oán nặng, thù sâu, hàng năm làm mưa gió, bão lụt, dâng nước đánh Sơn Tinh, … 

Câu 3 trang 12: Cuộc thi tài kén rể trong câu chuyện này có gì đặc biệt?
Trả lời:
Những điều đặc biệt của cuộc thi kén rể là:
- Có 2 vị thần cùng đến cầu hôn công chúa Mị Nương
- Trải qua ba lần thử thách:
Lần 1: Thi tài phép ở lần đầu đến cầu hôn
Lần 2: Tìm nộp sính lễ quý hiếm theo yêu cầu của nhà vua
Lần 3: Sơn Tinh và Thủy Tinh đánh nhau để dành công chúa
→ Ở lần đầu, 2 bên ngang sức ngang tài. Còn ở lần 2 và lần 3 thì chiến thắng hoàn toàn thuộc về Sơn Tinh

Câu 4 trang 12: Sơn Tinh phải giao tranh với Thuỷ Tinh vì lí do gì? Ai là người thắng cuộc và vì sao người thắng cuộc xứng đáng được xem là một anh hùng?
Trả lời:
- Sơn Tinh phải giao tranh với Thủy Tinh vì: Thủy Tinh không giữ giao ước, tuy đem sính lễ đến sau Sơn Tinh nên bị phán thua cuộc, nhưng hắn vẫn tức giận và dâng nước đánh Sơn Tinh, vì vậy Sơn Tinh buộc phải giao tranh trực tiếp với Thủy Tinh
- Người thắng cuộc là: Sơn Tinh
- Người thắng cuộc được xem là một anh hùng vì: trong quá trình chiến đấu, Sơn Tinh đã dâng đất, dời núi chắn nước lũ để bảo vệ người dân và tài sản của họ. Chiến thắng của Sơn Tinh đã giúp cả cộng đồng chiến thắng thiên tai, bão lũ, trở về cuộc sống bình yên

Câu 5 trang 12: Chủ đề của truyện Sơn Tinh, Thuỷ Tinh là gì?
Trả lời:
Chủ đề: nói về khát vọng và những thành tựu của người dân ta ngày xưa trong công cuộc chế ngự, phòng chống lũ lụt; cùng hoạt động xây dựng đê điều để sử dụng được nguồn nước vào sinh hoạt, sản xuất

Câu 6 trang 12: Truyền thuyết cũng thường lí giải nguồn gốc các sự vật, hiện tượng hoặc nguyên nhân của một hiện tượng thời tiết trong năm. Truyện Sơn Tinh, Thuỷ Tinh lí giải hiện tượng tự nhiên nào? Tác giả dân gian cho rằng do đâu mà có hiện tượng tự nhiên đó?
Trả lời:
- Truyện Sơn Tinh, Thủy Tinh lí giải hiện tượng lũ lụt hàng năm
- Tác giả dân gian lý giải hiện tượng đó: là do Thủy Tinh không cưới được vợ, căm thù Sơn Tinh, nên hằng năm dâng nước lớn đánh Sơn Tinh hòng trả thù xưa

Câu 7 trang 13: Thử tưởng tượng em là Thuỷ Tinh và nêu những suy nghĩ, cảm xúc của nhân vật sau khi bị thua cuộc.
Trả lời:
Sau khi thua cuộc, Thủy Tinh cảm thấy:
Vô cùng buồn bã, đau khổ và tức giận vì bại trận trước Sơn Tinh và không thể cưới được công chúa Mị Nương
Rất giận dữ, không cam lòng, quyết tâm nuôi mối thù này để hằng năm lại dâng nước đánh Sơn Tinh nhằm phục thù
 

Sơn Tinh có một mắt ở trán
Thuỷ Tinh râu ria quăn xanh rì
Một thần phi bạch hổ trên cạn

Một thần cưỡi lưng rồng uy nghi.

(Nguyễn Nhược Pháp, Sơn Tỉnh, Thuỷ Tỉnh, trích trong tập Ngày xưa,
NXB Hội Nhà văn, Hà Nội, 1996, tr. 9)

Điều này cho thấy, từ những thông tin về nhân vật trong câu chuyện, mỗi chúng ta đều có thể tưởng tượng ra ngoại hình của nhân vật Sơn Tinh, Thuỷ Tinh theo cách riêng. Hãy ghi lại tưởng tượng của em bằng một đoạn văn (khoảng 5 - 7 câu).
Trả lời:
Sơn Tinh có khuôn mặt chất phác, khí thế phi thường, cơ thể vạm vỡ và cường tráng. Chàng có thể dời núi, lấp biển. Còn Thủy Tinh khuân mặt gian ác, đầy âm mưu, tính toán. Thủy Tinh có thể hô mưa gọi gió. Cả hai đều là những vị thần tài giỏi.