Giải Ngữ văn 6 sách Kết nối tri thức, bài 7: Thực hành tiếng việt - Trang 30

Câu 1 trang 30: Khi gặp một từ ngữ mới trong văn bản, trước khi dùng từ điển để tra cứu, có thể dựa vào nghĩa của những yếu tố tạo nên từ ngữ đó để suy đoán nghĩa của nó. Chẳng hạn, nhờ biết được gia là nhà, tài là của cải, có thể suy đoán được gia tài là của cải đông của một người hay một gia đình.
Vận dụng cách trên để suy đoán nghĩa của các từ ngữ sau: gia tiên, gia truyền, gia cảnh, gia sản, gia súc.
Trả lời:

STT	Từ Hán Việt	Yếu tố Hán Việt	Nghĩa của yếu tố Hán Việt	Nghĩa của từ Hán Việt
1	gia tiên	tiên	trước, sớm	những thế hệ trước trong gia đình (tổ tiên)
2	gia truyền	truyền	chuyển, giao, đưa	được truyền lại qua nhiều thế hệ trong gia đình
3	gia cảnh	cảnh	tình cảnh, hiện trạng	hoàn cảnh, tình trạng của gia đình
4	gia sản	sản	của cải, tài sản	tài sản, của cải của gia đình
5	gia súc	súc	vật nuôi (trâu, bò, dê...)	các vật nuôi trong gia đình

Câu 2 trang 30: Khi gặp một từ ngữ mới trong văn bản, có thể dựa vào những từ ngữ xung quanh để suy đoán nghĩa của nó. Chẳng hạn, khi đọc câu "Cô chị rất khéo léo, còn cô em thì rất hậu đậu." có thể có người không biết hậu đậu nghĩa là gì, nhưng khéo léo thì nhiều người biết. Nhờ biết nghĩa của khéo léo và sự xuất hiện trong câu có ý đối lập hậu đậu với khéo léo, có thể suy đoán được hậu đậu là "không khéo léo", nghĩa là vụng về.
Đọc những đoạn trích sau, vận dụng phương pháp đã được hướng dẫn để suy đoán nghĩa của các từ in đậm.
a. Thạch Sanh đã xả xác nó ra làm hai mảnh. Trăn tinh hiện nguyên hình là một con trăn khổng lồ và để lại bên mình một bộ cung tên bằng vàng.
b. Hồn trăn tinh và đại bàng lang thang, một hôm gặp nhau bàn cách báo thù Thạch Sanh. Chúng vào kho của nhà vua ăn trộm của cải mang tới quẳng ở gốc đa đề vu vạ cho Thạch Sanh. Thạch Sanh bị bắt hạ ngục.
c. Mọi người bấy giờ mới hiểu ra tất cả sự thật. Vua sai bắt giam hai mẹ con Lý Thông lại giao cho Thạch Sanh xét xử. Chàng rộng lượng tha thứ cho chúng về quê làm ăn.
d. Thạch Sanh xin nhà vua đừng động binh. Chàng một mình cầm cây đàn ra trước quân giặc. Tiếng đàn của chàng vừa cất lên thì quân sĩ của mười tám nước bủn rủn tay chân, không còn nghĩ gì được tới chuyện đánh nhau nữa.
Trả lời:
Giải nghĩa các từ in đậm như sau:

Câu	Từ in đậm	Suy đoán nghĩa từ in đậm
a	"hiện nguyên hình"	hiện ra, để lộ ra hình dáng, bộ mặt, vẻ ngoài vốn có mà lâu nay được che đậy, dấu diếm
b	"vu vạ"	làm chuyện xấu xa, rồi đổ oan cho người khác
c	"rộng lượng"	có tấm lòng to lớn, thoải mái tha thứ, bỏ qua cho những lỗi lầm, sai phạm của người khác
d	"bủn rủn"	chân tay, cơ thể trở nên mềm yếu, run rẩy, không có chút sức lực nào

Câu 3 trang 31: Giải thích nghĩa của những từ ngữ in đậm trong các trường hợp sau:
a. Một hôm có người hàng rượu tên là Lý Thông đi qua đó, nghỉ ở gốc đa. Thấy Thạch Sanh gánh về một gánh củi lớn, hắn nghĩ trong bụng: "Người này khỏe như voi. Nếu nó về ở cùng ta thì lợi bao nhiêu." Lý Thông lân la gợi chuyện rồi gạ cùng Thạch Sanh kết nghĩa anh em.
b. Còn Lý Thông hí hửng đêm thủ cấp của con yêu quái vào kinh đô nộp cho nhà vua.
c. Đến cuối hang, chàng thấy có một chiếc cũi sắt. Một chàng trai khôi ngô tuấn tú bị nhốt trong đó, chàng trai đó chính là Thái tử con vua Thủy Tề.
d. Về phần nàng công chúa bất hạnh, từ khi được cứu thoát đưa về cung thì bị câm. Suốt ngày nàng chẳng nói, chẳng cười, mặt buồn rười rượi.
Trả lời:
Giải nghĩa các từ in đậm như sau:

STT	Từ ngữ	Ý nghĩa
a	Khỏe như voi	Rất khỏe, khỏe khác thường.
	Lân la	Từ từ đến gần, tiếp cận ai đó.
	Gạ	Chào mời, dụ dỗ làm việc gì đó.
b	Hí hửng	Vui mừng thái quá.
c	Khôi ngô tuấn tú	Diện mạo đẹp đẽ, sáng láng.
d	Bất hạnh	Không may, gặp phải những rủi ro khiến phải đau khổ.
d	Buồn rười rượi	Rất buồn, buồn lặng lẽ.

Câu 4 trang 31: Trong tiếng Việt có thành ngữ niêu cơm Thạch Sanh. Căn cứ vào truyện Thạch Sanh, hãy suy đoán ý nghĩa của thành ngữ trên. Em biết những thành ngữ nào khác được hình thành từ nội dung của các truyện kể?
Trả lời:
- Niêu cơm Thạch Sanh: niêu cơm ăn không bao giờ hết, suy rộng ra là nguồn cung cấp vô hạn. 
- Một số thành ngữ được hình thành từ các truyện kể như: đẽo cày giữa đường (Truyện Đẽo cày giữa đường), Thạch Sùng còn thiếu mẻ kho (truyện Thạch Sùng), hiền như cô Tấm (truyện Tấm Cám), …