Dàn ý: Nêu cảm nhận về cái tài và cái tâm của Nguyễn Tuân thể hiện qua hai kiệt tác của hai chặng đường sáng tác: truyện ngắn “Chữ người tử tù” và tùy bút “Người lái đò sông Đà”.

I. Mở bài

- Giới thiệu nhà văn Nguyễn Tuân, một tác giả được nhận định: “một nghệ sĩ lớn, một nhà văn hóa lớn”. Nghĩ đến Nguyễn Tuân, người ta thường nói đến một nghệ sĩ tài hoa, có phong cách độc đáo. Nhưng Nguyễn Tuân còn là một nhà văn có tấm lòng tha thiết với đất nước, với tiếng Việt, với cuộc sống, với cái đẹp và cái thật.

- Giới thiệu truyện ngắn Chữ người tử tù và tùy bút Người lái đò sông Đà.

Chữ người tử tù in trong tập truyện Vang bóng một thời xuất bản 1940, là một truyện có giá trị nổi bật viết về ông Huấn Cao - một khách tài hoa nghệ sĩ đồng thời là một trang anh hùng nghĩa sĩ, tuy chí lớn không thành vẫn ung dung, bất khuất. Người lái đò sông Đà rút trong tập tùy bút Sông Đà của Nguyễn Tuân in lần đầu năm 1960, miêu tả một cách sắc sảo cảnh thác đá sông Đà và tài nghệ tuyệt vời của ông lái đò khi lao thuyền vượt thác.

Cả hai kiệt tác trên đã thể hiện được cái tài và cái tâm của Nguyễn Tuân ở hai chặng đường sáng tạo trước và sau 1945.

II. Thân bài

A. VỀ CÁI TÀI VÀ CÁI TÂM CỦA NHÀ NGHỆ SĨ LỚN NGUYỄN TUÂN

1. Tài trong tài năng, tài hoa thể hiện sự hiểu biết sâu rộng uyên bác, sự khám phá thiên nhiên, khám phá tâm hồn con người, sự tạo dựng những hình tượng mãnh liệt gây ấn tượng, sử dụng ngôn ngữ phong phú giàu tính tạo hình...

- Tâm là tấm lòng, sự hướng thiện, sự rung cảm chân thành đối với con người, cuộc sống, đất nước.

2. Ở Nguyễn Tuân cả tâm và tài đều ở độ chín muồi, thăng hoa.

B. CẢM NHẬN VẾ CÁI TÀI VÀ CÁI TÂM TRONG TRUYỆN NGẮN “ CHỮ NGƯỜI TỬ TÙ”

1.Cái tài của Nguyễn Tuân ở đây là sáng tạo được một nhân cách kiêu dũng, bất khuất ở vị thế một người tử tù trong một truyện ngắn trang nghiêm, cổ kính.

Tư thế ông Huấn Cao: thản nhiên nhận rượu và ăn thịt mặc dù ông là kẻ tử tù sắp đến ngày vào Kinh để chịu hành quyết.

Câu nói của ông Huấn Cao với quản ngục: “Ngươi hỏi ta muốn gì? Ta chỉ muốn có một điều. Là nhà ngươi đừng đặt chân vào đây”.

Tuy nhiên, cái tài của Nguyễn Tuân trong việc sáng tạo nhân vật kiêu dũng này còn ở chỗ phát hiện được sự tiếc hối của ông khi ông biết được nỗi lòng viên quản ngục: “... Thiếu chút nữa, ta đã phụ mất một tấm lòng trong thiên hạ”.

Cảnh ông Huấn Cao cho chữ viên quản ngục trong cái đêm cuối cùng ở nhà lao là một đoạn “tuyệt bút”, thể hiện tài năng tuyệt vời của ngòi bút Nguyễn Tuân. Đó là cảnh tượng xưa nay chưa từng có vừa trang trọng, cổ kính, vừa dữ dội, làm nổi rõ nhân cách cao đẹp: và tài năng của Huấn Cao và “thiên lương” của quản ngục giữa cảnh ngục tù u ám, tối tăm:

“Tỏi bao thực đấy, thầy Quán nên tìm về nhà quê mà ở, thầy hãy thoát khỏi cái nghề này di dã, rói háy nghỉ đến chuyện chơi chừ. ơ đùy khó giữ thiên lương cho lành vững vù rồi cũng dến nhem nhuốc mất cái dời lương thiện di”.

2. Cái tâm của Nguyễn Tuân ở truyện ngắn “Chữ người tử tù”

- Việc phát hiện, xây dựng hai nhân cách cao đẹp là ông Huấn Cao và viên quản ngục thể hiện rõ tấm lòng yêu tin trân trọng của nhà văn đối với con người, đối với cuộc sống “gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn”.

- Toàn bộ truyện ngắn toát lên lòng nhân hậu, sự hướng thiện, hướng mĩ, nổi lên tư tưởng tiến bộ, nhân văn của tác giả ngay từ trước Cách mạng tháng Tám 1945.

C. CẢM NHẬN CÁI TÀI VÀ CÁI TÂM CỦA NGUYỄN TUÂN TRONG TÙY BÚT “NGƯỜI LÁI ĐÒ SÔNG ĐÀ”

1. Cái tài của Nguyễn Tuân ở tùy bút “Người lái đò sông Đà” là tác giả đã dựng lên một cách Sống động được một thạch trận sông Đà và một con người, ông lái đò, nghệ sĩ vượt thạch trận đó.

- Thạch trận trên sông Đà: Một hòn đá nào trông cũng ngỗ ngược, hòn nào cũng nhăn nhúm méo mó hơn cả cái mặt nước chỗ này... Nhưng hình như Sông Đà đủ giao việc cho mỗi hòn, mới thấy rằng đây là nó bày thạch trận trên sông.

- Ông lái đò - nghệ sĩ vượt thạch trận: Thạch trận dàn bày vừa xong thì cái thuyền vụt tới (...). Ông lái đò hai tay giữ mái chèo khỏi bị hất lên khỏi sóng trận địa phóng thẳng vào mình (....). Không một chút nghỉ tay nghỉ mát, phải phá luôn vòng vây thứ hai và đổi luôn chiến thuật (...). Cưỡi lên thác sông Đà, phải cưỡi đến cùng như cưỡi hổ.

- Cái tài của Nguyễn Tuân ở đây còn thể hiện ở việc sử dụng ngôn ngữ, tạo dựng hình tượng gây ấn tượng mạnh mẽ cho người đọc. Mặt nước hò la vang dậy quanh mình, ùa vào mà bẻ gãy cán chèo võ khi trên cánh tay mình. Sóng nước như thế quân liều mạng vào sát nách mà đá trái mà thúc gối vào bụng và hông thuyền. Có lúc chúng đội cả thuyền lên. Nước bám lấy thuyền như đô vật túm thắt lưng ông đò đòi lật ngửa mình ra giữa trận nước vang trời thanh la não bạt.

2. Cái tâm của Nguyễn Tuân ở tùy bút “Người lái đò sông Đà”

- Thác dữ sông Đà bày thạch trận, ba lần trùng vị, ba lần hiểm nguy, song con người vần vượt lên thác dừ như cười hô và vượt thác xong, người lái đò sòng Đà lại trữ lại với cuộc sống bình thường. Nhà văn ca ngợi tài nghệ con người và nhất là cái ý chi vượt thác dừ chế ngự thiên nhiên của con người, ở đây, ông lái đò được nhà văn miêu tả như một nghệ sĩ tài hoa vượt thác.

- Miêu tả cảnh thác dữ, miêu tả vẻ hùng vĩ của con sông Tây Bắc, Nguyễn Tuân tỏ ra rất mến yêu trân trọng thiên nhiên đất nước. Ông còn miêu tả sông Đà tuôn dài tuôn dài như một áng tóc trữ tình, đầu tóc chân tóc ẩn hiện trong mây trời Tây Bắc bung nở hoa ban, hoa gạo.

III. Kết bài

- Nhà văn Nguyễn Tuân đã đi xa từ mùa thu 1987 nhưng tác phẩm của ông vẫn còn lại với hậu thế. Đọc những tác phẩm của ông, người đọc cảm nhận được sâu sắc cái tâm, cái tài ông gửi gắm trong những tác phẩm ấy.

- Ông đúng là một nhà nghệ sĩ lớn, một nhà văn hóa lớn, lớn cá tài năng và tấm lòng, mà Chữ người tử tù và Người lái đò sông Đà, hai kiệt tác bất hủ cũng đủ để chứng cho cái tài và cái tâm của nhà văn.