Dàn ý: Phân tích thái độ của nhân vật Huấn Cao đối với viên quản ngục ở đầu truyện và cuối truyện “Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân.

YÊU CẦU
 
- Thể loại
 
Kiểu bài phân tích nhân vật văn học, cụ thể là phân tích một đặc điểm nhân vật trong tác phẩm tự sự.
 
- Nội dung
 
Thái độ của Huấn Cao (đối với viên quản ngục) ở đầu truyện và cuối truyện Chữ người tử tù của Nguyễn Tuân.
 
GỢI Ý
 
- Thái độ nhân vật Huấn Cao thể hiện qua cử chỉ, ngôn ngữ, hành vi, hành động, suy nghĩ... cần tập trung vào chuyển biến tâm lí của nhân vật trong quá trình phát triển câu chuyện.
 
- Chú ý phân tích để thấy rõ hai thái độ đối xử khác nhau (đầu truyện - cuối truyện), nhận định hai thái độ đó có hợp lí, hợp tình không, với hoàn cảnh và nhân cách Huấn Cao không.
 
Thân bài có thế gồm hai đoạn chính như sau.
 
A. THÁI ĐỘ HUẤN CAO Ở ĐOẠN ĐẦU
 
Viên quan coi ngục tỏ thiện ý giúp đỡ Huấn Cao và Huấn Cao tỏ lời miệt thị, chối từ sự giúp đỡ.
 
1. Đoạn văn phân tích
 
... Rồi đến một hôm, quản ngục mở khoá cửa buồng kín, khép nép hỏi ông Huấn:

- Đối với những người như ngài, phép nước ngặt lắm. Nhưng biết ngài là một người có nghĩa khí, tôi muốn châm chước ít nhiều. Miễn là ngài giữ kín cho. Sợ đến tai lính tráng họ biết, thì phiền lụy riêng cho tôi nhiều lắm. Vậy ngài có cần thèm gì nữa xin cho biết. Tôi sẽ cố gắng chu tất.
 
Ông đã trả lời quản ngục:
 
- Ngươi hỏi ta muốn gì? Ta chỉ muốn có một điều. Là nhà ngươi đừng đặt chân vào đây.

... Ngục quan đã làm cho ông Huấn bực mình thêm, khi nghe xong câu trả lời, y chí lễ phép lui ra với một câu: “Xin lĩnh ý”.
 
2. Thái độ và lời nói của viên quản ngục
 
- Thái độ thì khép nép, trong lời nói tỏ lòng ngưỡng mộ (ngài là một người có nghĩa khí), thổ lộ ý định muốn giúp đỡ của mình một cách lễ phép và nhã nhặn (tôi
muốn châm chước ít nhiều, ... ngài có cẩn thêm gì... Tôi sẽ cố gắng chu tất.
 
- Lời nói có đoạn mang tính chất tâm sự, tín cẩn, mật giao: Miễn là ngài giữ kín cho. Sợ đến tai lính tráng họ biết, thì phiền lụy riêng cho tôi nhiều lắm.
 
- Lời nói của viên quản ngục rất có ý tứ, có phân biệt (ngài là người nghĩa khí, coi thường tất cả, riêng tôi thì còn sự những phiền lụy).
 
- Đáp lại lời tỏ thiện chí muốn giúp đỡ rất lễ phép, rất nhã nhặn, rất tín cẩn ấy là lời chối từ rất ngắn gọn, đanh thép, (lấy miệt thị của ông Huấn: “Ngươi hỏi ta muốn gì? Ta chỉ muốn có một điều. Là nhà người đừng đặt chân vào đây”.
 
3. Lí giải
                                    
- Thái độ dó rất hợp lí, rất hợp nhân cách của Huấn Cao. Là người đã từng ra vào tù ngục, Huấn Cao phải biết suy xét và cảnh giác cao độ.
 
- Trong hoàn cảnh đề lao, người ta sống tàn nhẫn bằng lừa lọc, viên quản ngục phải là người già dặn, sành sỏi, chắc phải tàn nhẫn và lừa lọc gấp bội. Quản ngục là người đại diện cho quyền lực ở đây, sao lại nói với Huấn Cao, một người tù, những lời nhũn nhặn như thế? Quản ngục muốn dò những bí mật của ta chăng? Ông ta muốn khuất phục ta chăng? Thật đáng ngờ.
 
- Không phải là bạn bè tâm phúc, sao quản ngục lại nói những điều tâm sự, lại dặn dò giữ bí mật (xin ngài giữ kín cho). Thái độ đó càng đáng cho Huấn Cao nghi ngờ.
 
- Khi không hiểu rõ ý dịnh của đối phương thì tốt hơn hết là từ chối một giao ước. Câu trả lời cố ý làm ra khinh bạc còn là một cách thử nghiệm.
 
- Huấn Cao không lường được rằng viên quản ngục lại là người ít chữ nghĩa, trọng khí phách và rất say mê nghệ thuật thư pháp (toàn những điều không phù hợp với nghề nghiệp và khung cảnh sống của ông).
 
- Biết như vậy nên viên quản ngục trả lời rất điềm tĩnh, không ngạc nhiên, không tự ái: “Xin lĩnh ý”.
 
B. THÁI ĐỘ HUẤN CAO Ở ĐOẠN SAU
 
Huấn Cao chí tình viết tặng viên quản ngục nhưng chữ rất đẹp và khuyên bảo những lời tâm huyết.
 
1. Đoạn văn phân tích
 
Một người tù, cổ đeo gông, chân vướng xiềng đang đậm tô nét chữ trên tấm lụa trắng tinh càng trên mảnh ván. Người tù viết xong một chữ, viên quản ngục lại vội khúm núm cất những đồng tiền kẽm đánh dấu ô chữ đặt trên phiến lụa óng. Và cái thầy thơ lại gầy gò thì run run bưng chậu mực. Thay bút con, đề xong lạc khoán, ông Huấn Cao thở dài, buồn bã đỡ viên quan ngục đứng thẳng người dậy và đĩnh đạc bảo:
 
Ở đây lẫn lộn. Ta khuyên thầy Quản nên thay chốn ở đi. Chỗ này không phải là nơi để treo một bức lụa trắng với những nét chữ vuông tươi tắn nói lên những cái hoài bão tung hoành của một đời con người. Thoi mực, thầy mua ở đâu tốt và thơm quá. Thầy có thấy mùi thơm ở chậu mực bốc lên không?... Tôi bảo thực đấy, thầy Quản nên tìm về nhà quê mà ở đã, thầy hãy thoát khỏi cái nghề này đi đã, rồi hãy nghĩ đến chuyện chơi chữ. Ở đây, khó giữ thiên lương cho lành vững và rồi cũng đen nhem nhuốc mất cả đời lương thiện đi.
 
2. Thái độ và lời nói của ông Huấn Cao đối với viên quan ngục
 
- Thái độ và lời nói rất thân ái, tôn trọng: đỡ viên quản ngục đứng thẳng người dậy, lúc nào cũng gọi là thầy Quản : “Tôi khuyên thầy Quản..., tôi báo thực thầy Quản...”
 
- Trò chuyện thân mật, như với một người quen biết lâu ngày: “Thoi mực, thầy mua ở đâu tốt và thơm quá. Thầy có thấy mùi thơm ở chậu mực bốc lên không?”. Như thế là ông Huấn Cao xem như có thể nói chuyện bút mực với viên quản ngục được.
 
- Nhất là ông đã nói những lời tâm huyết có liên quan đến phẩm giá một đời người: ... thầy hãy thoát khỏi cái nghề này đi đã, rồi hãy nghĩ đến chuyện chơi chữ. Ở đây, khó giữ thiên lương cho lành vững.
 
3. Lí giải
 
- Thái độ và lời nói của ông Huấn Cao đối với viên quản ngục hoàn toàn khác trước. Vì ông Huấn đã hiểu rõ thầy Quản và ân hận thiếu chút nữa phụ mất một tấm lòng trong thiên hạ. Giữa những người tàn nhẫn, lọc lừa, vẫn có những người tốt biết trọng giá người...

- Biết rõ thầy Quản yêu thích thư pháp, biết thưởng ngoạn thư pháp, ông Huấn Cao thấy thầy Quản ở mặt đó có chỗ gần gũi với tâm hồn mình.
 
- Ông Huấn Cao biết rằng ngày mai người ta sẽ giải ông về kinh để chịu án tử hình. Đây là thời gian cuối cùng để ông đáp lại tấm lòng “biệt nhởn liên tài” của viên quản ngục.
 
Chính hoàn cảnh ấy, những suy nghĩ ấy đã quyết định thái độ, một thái độ hoàn toàn khác trước.
 
- Với thủ pháp đối lập, qua hai đoạn đối thoại, Nguyễn Tuân đã vẽ nên một hình ảnh Huấn Cao:
 
• Vừa cao ngạo, bất khuất, chọc trời khuấy nước.
 
• Vừa chân tình và tài hoa, biết trân trọng những tấm lòng tốt trong thiên hạ, biết đề cao cái thiên lương đẹp đẽ của con người, biết yêu quý nghệ thuật.