Dàn ý: "Tiếp nhận đòi hỏi người đọc sống với tác phẩm bằng toàn bộ tâm hồn để cảm nhận cái thông điệp thẩm mĩ mà tác giả gửi đến cho người đọc văn học”. Với kinh nghiệm đọc sách của bản thân, anh (chị) hiểu ý kiến trên như thế nào?

I. Mở bài

- “Văn học là quy luật của tình cảm”, trước hết và trên hết, tác phẩm văn học là chuyên tâm hồn: “là những điệu hồn đi tìm những tâm hồn đồng điệu” như Tố Hữu đã từng nhận xét. Chính vì thế, đọc tác phẩm văn học, tiếp nhận nó trước hết cũng phải bằng tâm hồn như Hoài Thanh đã nói: “Cố lấy hồn tôi để hiểu hồn người”.

- Khẳng định điều đó, có ý kiến: “Tiếp nhận đòi hỏi người đọc sống với tác phẩm bằng toàn bộ tâm hồn để cảm nhận cái thông điệp thẩm mĩ mà tác giả gửi đến cho người đọc văn học”.

II. Thân bài

1. Trước hết cần phải thấy rằng, không phải cứ cầm và đọc cuốn sách văn học đã là hành vi tiếp nhận văn học. Người ta đọc tác phẩm theo nhiều yêu cầu và mục đích nhất định. Đọc để tìm hiểu một phong tục tập quán, để thống kê hay tìm các dữ kiện ngôn ngữ như từ vựng, ngữ pháp, tu từ, đọc để khai thác yếu tố tâm lí học hay khảo cổ học. Có người đọc tác phẩm văn học là để tìm những dấu vết chính trị, những sự kiện lịch sử.. Những cách đọc ấy đâu phải là tiếp nhận văn học.

Tiếp nhận văn học là một hoạt động tinh thần đòi hỏi người đọc phải đọc, cảm thụ, thưởng thức, suy ngẫm, từ đó mà nhận ra, “vỡ ra” nhiều điều sâu sắc lí thú về con người và cuộc đời, làm cho tâm hồn mình mỗi ngày một phong phú, đa dạng hơn.

2. Như thế, hành vi “đọc” trong tiếp nhận văn học thực sự là sự giải mã để cảm nhận được đúng và sâu sắc những “thông điệp thẩm mĩ” mà tác giả gửi đến bạn đọc, thông điệp thẩm mĩ là tiếng lòng, là tình cảm và tư tưởng cũng như mong ước sâu kín học, ta mới hiểu và cảm nhận được những điều mà nhà văn muốn nhắn gửỉ. Có thể nói, những ý tưởng sâu kín của tác giả được thể hiện bằng hình tượng văn học thì gọi là những thông điệp thẩm mĩ.

3. Vấn đề đặt ra là tại sao tiếp nhận lại “đòi hỏi người đọc sống với tác phẩm bằng toàn bộ tâm hồn để cảm nhận cái thông điệp thẩm mĩ mà tác giả gửi đến cho người đọc văn học”?

Như trên đã trình bày, nếu chúng ta hiểu “tiếp nhận văn học” không phải là một hành vi đọc thuần túy theo một yêu cầu chuyên môn riêng biệt nào đó của người nghiên cứu, mà là một hành vi nhằm cảm nhận và hiểu được “hồn người”, tư tưởng và tình cảm của tác giả thì “đòi hỏi” trên đối với người đọc là tất yếu. Làm thế nào mà cảm nhận hết được, hiểu thấu đáo được những tư tưởng, tình cảm sâu kín của tác giả, nếu như người đọc đọc tác phẩm với sự thờ ơ, lạnh lùng, đọc bằng mắt thuần túy cho hết các con chữ. Muốn cảm nhận đúng thông điệp thẩm mĩ của tác giả, người đọc cũng phải nhập vào thế giới hình tượng trong tác phẩm bằng vốn sống, vốn tri thức và sự từng trải của cuộc đời mình để “sống” với tác phẩm, nhập vào tác phẩm như là người trong cuộc. Khi đó, trái tim ta cũng rung theo nhịp nghiệt ngã, trước những thử thách gay cấn của nhân vật, cũng đau khổ, thất vọng và kinh hoàng như nàng Kiều trước lầu Ngưng Bích, cũng nhỏ những giọt nước mắt khi chàng Ka-xti-nhắc khóc trước mồ lão Gô-ri-ô của Ban-dắc. Trái lại với tình cảm ấy, nhiều khi ta cũng cảm thấy như muốn “bay lên không trung” như Na-ta-sa trong cái đêm trăng đẹp đến diệu kì được mô tả trong tiểu thuyết Chiến tranh và hòa bình của Tôn-xtôi.

Ta mơ màng trong Tiếng thu của Lưu Trọng Lư, ta nao nao theo “dòng nước buồn thiu hoa bắp lay” nơi thôn Vĩ Dạ với Hàn Mặc Tử; lòng cũng cồn cào nỗi nhớ “mai cơm lên khói, hương nếp xôi đất” Mai Châu trong thơ Quang Dũng... Khó có thể nói hết được cảm xúc trong tâm hồn ta khi sống hết mình với tác phẩm văn học. Và cứ mỗi lần gấp sách lại, ta vừa như bước ra khỏi một thế giới khác, vừa gần gũi, vừa rất xa xôi, nhưng những số phận con người, những sự việc trong mỗi trang sách cứ ám ảnh và lay thức tâm hồn ta mãi.

4. Những tác phẩm nghệ thuật chân chính bao giờ cũng là kết quả lâu dài của sự ấp ủ, thai nghén về con người và cuộc đời trong tâm can người nghệ sĩ. Những dằn vặt, trăn trở, băn khoăn, những vui buồn, căm giận và bao điều tâm niệm khác đều được dồn nén vào những “thông điệp thẩm mĩ”, vào những “điệu hồn” được viết ra theo một lí tưởng thẩm mĩ nào đấy. Chính vì thế, không thể tiếp nhận tác phẩm một cách thụ động, quá tỉnh táo và cách biệt giữa tác giả và độc giả. Một khi “sống” với tác phẩm bằng toàn bộ tâm hồn mình thì một mặt, người đọc sẽ cảm nhận được thông điệp thẩm mĩ từ tâm can người nghệ sĩ gửi tới, mặt khác, người đọc còn có thể trở thành người “đồng sáng tạo” với nhà văn. Văn bản tác phẩm do nhà văn viết ra chỉ là duy nhất, nhưng ý nghĩa tác phẩm được tiếp nhận và nhân lên rất nhiều tầng bậc khác nhau ở những bạn đọc thuộc những thế hệ khác nhau.

Trong lịch sử tiếp nhận nghệ thuật, thực sự các thế hệ bạn đọc đã làm cho các tác phẩm văn học ngày càng phong phú và đa dạng hơn: Từ những vở kịch của Sếch-xpia đến các tác phẩm như Đôn ki-hô-tê của Xéc – van – tex, hài kịch của Mô-li-e hay bi kịch của Coóc-nây,  truyện Kiều của Nguyễn Du từ trước đến nay đâu phải giữ nguyên một ý nghĩa. Người ta tiếp nhận ở đó nhiều giá trị nội dung rất khác nhau, nhiều khi trái ngược nhau. Không ít bài thơ như các bài Kệ của Mãn Giác thiền sư và Không Lộ thiền sư, Cây chuối (Nguyễn Trãi), Đây thôn Vĩ Dạ (Hàn Mặc Tử), Tống biệt hành (Thâm Tâm), Vãn cảnh (Hồ Chí Minh)... đều là những tác phẩm đa nghĩa, ở đó mỗi người, bằng vốn văn hóa và “điệu hồn” của riêng mình, đã rút ra cho mình những thông điệp thẩm mĩ riêng biệt.

Tuy nhiên cũng phải thấy rằng, không phải ai cũng cảm nhận và thấy hết được toàn bộ ý đồ và tâm huyết của nhà văn gửi gắm trong thông điệp thẩm mĩ ấy. Và chính bản thân mỗi người đọc, sự tiếp nhận cũng thay đổi theo thời gian. Tầm hiểu biết, sự từng trải và những lứa tuổi khác nhau của đời mình sẽ cho ta những kết quả cảm nhận rất khác nhau về một văn bản Truyện Kiều, một văn bản trước sau cũng có từng ấy con chữ.

III. Kết bài

- Tiếp nhận văn học là một vấn đề lí thú nhưng khá phức tạp. Rất nhiều cuộc tranh luận và những đánh giá khác nhau về tác phẩm văn học đều do vấn đề tiếp nhận chưa được quán triệt thấu đáo.

- Ý kiến trên đây về tiếp nhận văn học có thể giúp bạn đọc thông cảm và xích lại gần nhau hơn, đồng cảm với nhau hơn trong việc thưởng thức văn học - một loại hình nghệ thuật tuy đa nghĩa, tuy rất phong phú nhưng vẫn có tính thống nhất.