© 2020 Bài Kiểm Tra.com. All Rights Reserved.

Hướng dẫn soạn Văn 11, bài Từ ngôn ngữ chung đến lời nói cá nhân (tiếp theo)

Thứ năm - 19/09/2019 13:28
Ngôn ngữ là sản phẩm chung của xã hội nhưng lời nói lại là sản phẩm riêng của từng cá nhân. Tuy nhiên, giữa ngôn ngữ và lời nói cá nhân lại có mối quan hệ hai chiều, tác động, bổ sung cho nhau. Để hiểu rõ mối quan hệ này, chúng ta sẽ tìm hiểu rõ hơn qua tiết học Từ ngôn ngữ chung đến lời nói cá nhân.

Câu 1. Từ nách là một từ phổ biến, quen thuộc với mọi người nói tiếng Việt với nghĩa “mặt dưới chỗ cánh tay nối với ngực” (Từ điển tiếng Việt - Hoàng Phê chủ biên). Nhưng trong câu thơ dưới đây, Nguyễn Du (trong Truyện Kiều) đã có sự sáng tạo riêng khi dùng từ nách như thế nào?

Nách tường bông liễu bay sang láng giềng


- Từ “nách” trong câu thơ của Nguyễn Du: Nách tường hông liễu hay sang láng giềng
- Từ nghĩa thực “mặt dưới chỗ cánh tay nối với ngực”, từ nách trong câu thơ của Nguyễn Du đã mang một ý nghĩa mới: khoảng không gian chật hẹp giữa hai bức tường nhằm tạo nên sự ngăn cách giữa hai nhà. Thế mà giữa khoảng không gian chật hẹp ấy lại xuất hiện một bông liễu “bay sang láng giềng” làm cho hai khoảng không gian ngăn cách không còn giá trị. Cái Đẹp của thiên nhiên vẫn tìm ra được nơi tồn tại ngay cả trong những hoàn cảnh đặc biệt nhất.

Câu 2. Trong những câu thơ sau đây, từ xuân được dùng theo sự sáng tạo riêng của nhà thơ như thế nào? Hãy phân tích nghĩa của từ xuân trong lời nói của mỗi người.

- Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại
(Hồ Xuân Hương, Tự tình - Bài II)

- Cảnh xuân đã bẻ cho người chuyên tay
(Nguyễn Du, Truyện Kiều)

- Chén quỳnh tương ăm ắp bầu xuân
(Nguyễn Khuyến, Khóc Dương Khuê)

- Mùa xuân là tết trồng cây
Làm cho đấy nước càng ngày càng xuân
(Hồ Chí Minh)

- Từ xuân được dùng với những ý nghĩa khác nhau, thể hiện sự sáng tạo riêng của mỗi nhà thơ: Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại (Hồ Xuân Hương, Tự tình)
- Câu thơ xuất hiện hai từ xuân. Xuân ở câu thơ này mang hai ý nghĩa: vừa là mùa xuân, vừa là tuổi xuân. Mùa xuân qua đi nhưng rồi mùa xuân còn trở lại với thiên nhiên, nhưng với con người thì tuổi xuân không bao giờ quay trở lại. Sự trở lại của mùa xuân đồng nghĩa với sự ra đi của tuổi xuân.

- Cành xuân đã bẻ cho người chuyên tay (Nguyên Du, Truyện Kiều)
- Từ xuân trong câu thơ này lại có ý nghĩa khác: vẻ đẹp của con người, sự trong trắng, trinh tiết của người phụ nữ.

- Chén quỳnh tươi ăm ắp bầu xuân (Nguyễn Khuyến, Khóc Dương Khuê). Từ xuân trong “bầu xuân” chính là không khí thân thiết, tri âm, gần gũi của hai người bạn, của Nguyễn Khuyến và Dương Khuê khi nhà thơ nhớ về những kỉ niệm gắn bó giữa hai người.

Mùa xuân là tết trồng cây
Làm cho đất nước càng ngày càng xuân
(Hồ Chí Minh)

- Xuân trong câu 1 này lại là thời điểm bắt đầu của một năm với chu kì tuần hoàn khép kín của thời gian thực, tức là hiểu từ xuân này với ý nghĩa thực. Nhưng xuân trong câu 2 lại mang ý nghĩa khác: sự xanh tươi, vẻ đẹp, sự giàu có.

Câu 3. Cũng là từ mặt trời trong ngôn ngữ chung nhưng mỗi tác giả trong những câu thơ sau đã có sự sáng tạo như thế nào khi sử dụng?

a) Mặt trời xuống biển như hòn lửa
Sóng đã cài then đêm sập cửa
(Huy Cận, Đoàn thuyền đánh cá)

b) Từ ấy trong tôi bừng nắng hạ
Mặt trời chân lí chói qua tim
(Tố Hữu, Từ ấy)

c) Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi
Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng
(Nguyễn Khoa Điềm, Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ)

- Mặt trời trong câu thơ: Mặt trời xuống biển như hòn lửa (Huy Cận, Đoàn thuyền đánh cá) được hiểu là mặt trời thực, khi hoàng hôn đang bắt đầu buông xuống. Mặt trời ở đây là một biểu hiện của thiên nhiên.

- Mặt trời trong câu thơ của Tố Hữu: Mặt trời chân lí chói qua tim, là biểu hiện cho lí tưởng cách mạng. Xuất phát từ nghĩa thực của hình ảnh mặt trời – sự ấm nóng, nhà thơ đã dùng hình ảnh này để nói đến niềm vui của mình khi bắt gặp lí tưởng cách mạng, đồng thời cũng nhấn mạnh đến sức mạnh, ý nghĩa lớn lao của lí tưởng cách mạng đối với thế hệ nhà thơ lúc đó.

- Mặt trời trong câu thơ: Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi được hiểu theo nghĩa thực – một biểu hiện của thiên nhiên. Nhưng từ mặt trời trong câu thơ: Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng lại là từ được hiểu theo nghĩa chuyển. Đó là sự so sánh ngầm của người mẹ về hình ảnh đứa con thân yêu của mình với mặt trời. Vì vậy, cũng là hai từ mặt trời nhưng ở hai câu thơ chỉ hai đối tượng khác nhau: một của thiên nhiên và một của con người.

Câu 4. Theo anh (chị) trong những câu sau, từ nào là từ mới được tạo ra trong thời gian gần đây? Chúng được tạo ra dựa vào những tiếng nào có sẵn và theo phương thức cấu tạo từ như thế nào?

a) Nhưng ngẫm nghĩ một chút, họ sẽ thấy những vật mọn mằn nhất chứa cả một sự thông tin sâu sắc.
(Báo Quân đội nhân dân)

b) Gái miệt vườn giỏi giắn, làm trăm công nghìn việc không biết mệt.
(Minh Tuyền)

c) Tôi được xem băng ghi hình mọi chi tiết của cuộc mổ [...] bằng ca-mê-ra chuyện dụng của chính máy nội soi
(Quang Đẩu)

- Từ mọn mằn là từ mói được tạo ra trong thời gian gần đây. Từ này được tạo nên nhờ phương thức cấu tạo từ mới trong tiếng Việt:
- Dựa vào các từ có phụ âm đầu là m: Ví dụ: muộn màng, mờ mịt..
- Dựa vào sự láy thanh điệu (thanh huyền)
- Vì vậy, mọn mần chỉ một vật nào đó nhỏ bé, ra đời muộn, thể hiện được sự sáng tạo của người viết.
- Từ giỏi giắn là từ mới được tạo ra trong thời gian gần đây. Từ này được tạo nên nhờ phương thức cấu tạo từ mới trong tiếng Việt:
- Dựa vào các từ chỉ sự đảm đang, tháo vát của một đối tượng nào đó. Ví dụ: giỏi giang, nhanh nhẹn, đảm đang…
- Dựa vào những từ chỉ hình dáng: nhỏ nhắn…
- Từ nội soi là từ mới được tạo ra trong thời gian gần đây. Đây là một thuật ngữ được dùng trong y học. Từ này được tạo nên nhờ phương thức cấu tạo từ mói trong tiếng Việt;
- Nội: chỉ những gì thuộc về bên trong. Ví dụ: nội tâm, nội thành, nội tỉnh….
- Soi: một hoạt động có sự chiếu ánh sáng vào bên trong.
- Nội soi: phương pháp đưa một ống nhỏ vào bên trong cơ thể, qua đó có thể quan sát hay chụp ảnh cơ quan bệnh lí bằng một máy ảnh đã đặt ở đầu ống phía bên ngoài, có thể cắt một mảnh nhỏ tế bào hay thực hiện phẫu thuật qua ống này.

  Ý kiến bạn đọc

Bạn đã không sử dụng Site, Bấm vào đây để duy trì trạng thái đăng nhập. Thời gian chờ: 60 giây