Kể những kỉ niệm về người bà của em

Hồi tôi còn bé tí, ngoại vẫn thường bảo: “Cây vối này bằng tuổi mẹ cháu đấy! Mẹ cháu đã hơn 30 rồi”. Ngoại vẫn trầm ngâm, lặng lẽ. Những sợi tóc trắng nhẹ bay. Ngày ấy, trước khi vào Nam, ông ngoại đã trồng cây vối này. Đó là kỉ vật cuối cùng ông để lại cho bà. Ông đi mãi từ đó, bỏ bà, bỏ cả mẹ và cậu tôi. Ông ngoại ra đi lúc mẹ mới tròn 2 tuổi, cái tuổi chưa nhìn rõ mặt con người, chưa biết nhớ tên và cảm nhận giọng nói. Mẹ mất tình cha từ đó, chẳng bao giờ mẹ được nhìn thấy gương mặt thân yêu, giọng nói ấm áp của ông nữa. Còn bà cũng mất luôn mái ấm vợ chồng. Ngoại một tay nuôi mẹ và cậu khôn lớn từng ngày. Lớn lên, cậu ở với ngoại, còn mẹ lấy chồng xa. Sống bên ngoại, còn lại cậu và cây vối.

Ngoại chăm sóc và yêu quý cây vối một cách đặc biệt. Không biết có phải do đó là vật kí thác thiêng liêng của ông ngoại, hay là một mảnh linh hồn của bà. Ngoại luôn tỉa cành và bón phân cho cây. Cây vối mỗi năm lại vươn cao, cành lá sum suê, che rợp một góc sân những ngày hè. Gốc cây to, vừa người ôm. Có bốn cành tỏa ra bốn phía. Vào mùa hè, ngoại vẫn đem chiếc chõng tre đặt dưới gốc cây vối để ngồi hóng mát và nghe chim hót. Tháng giêng hai, vối đơm nụ, trổ hoa. Nụ vối to bằng viên bi. Hoa vối nở xòe trắng, nhị hoa màu tím nhạt, các cánh hoa xếp chồng lên nhau như hoa chè. Mùa hoa nở, ong kéo đến bay vù vù suốt ngày. Nhiều nhất là ong bầu đen nhánh. Chúng bay rối rít, tranh giành nhau từng bông hoa một để hút mật hoa, nhụy hoa. Lá vối dày, to và dài, gần giống lá xoài, có nhiều gân to, mặt lá láng bóng. Nụ vối, quả vối, lá vối được ngoại hái xuống, đem ủ, sao tẩm và phơi phóng rồi đem cất để dành uống dần. Chè vối thơm đậm. Ngoại bảo nó là thứ nước uống dân dã, giải nhiệt, tiêu đờm và nhuận tràng. Chỉ ba thìa nụ vối là có thể pha được một bình tích ủ nóng, uống cả ngày. Mẹ thường bảo: “Nhờ cây vối mà nhà mình khỏi phải trồng chè”.

Ngày còn nhỏ, năm nào mẹ cũng đưa anh em tôi về thăm ngoại. Đó là những ngày vui nhất của ba anh em và của cả ngoại. Do cậu chưa lập gia đình nên ngoại chỉ có bọn tôi là cháu, thế nên ngoại càng yêu quý chúng tôi. Tôi sung sướng nhất là được mẹ sai ra vườn hái một nắm lá hương nhu, vài lá chanh đem về nấu lên làm nước gội đầu cho ngoại. Hạnh phúc hơn khi được nằm trên chiếc chõng tre kê dưới gốc vối, gối đầu vào lòng và nghe ngoại kể chuyện. Thế nhưng mỗi lần chúng tôi sắp về lại, ngoại buồn lắm, đôi mắt cứ xa xăm, buồn buồn nhìn về cây vối.

Thời gian trôi qua, tóc ngoại ngày càng thêm bạc. Thế nhưng ngoại vẫn thức khuya dậy sớm, luôn tay luôn chân chăm sóc vườn và cây vối. Bước sang tuổi sáu mươi, tóc ngoại bạc nhiều hơn. Đau ốm nhiều nhưng ngoại không bao giờ lên tiếng. Mỗi bữa ngoại chỉ ăn được lưng bát cơm nhỏ. Lúc vui, ngoại thường nhắc lại những kỉ niệm thời con gái. Ngoại kể chuyện vui, chuyện buồn, chuyện thời con gái, chuyện ông ngoại trồng cây vối... Mỗi lần như vậy, không hiểu sao bà lại ngước nhìn cây vối, có phải nơi đó in hình bóng ông ngoại? Ngày đó tôi cũng chẳng bao giờ cảm nhận hay đề ý đến những cử chỉ nơi ánh mắt ngoại. Sau này lớn lên, khi ngoại không còn nữa, tôi mới hình dung được chút tâm trạng của ngoại.

Thế rồi căn bệnh quái ác đã không cho ngoại tiếp tục chăm sóc cây vối nữa, ngoại ra đi khi tuổi chưa tròn bảy chục và bọn tôi chưa tròn một giáp. Tuổi của chúng tôi chưa biết nhiều mất mát khi ngoại không còn nhưng tôi biết mẹ rất đau đớn. Đau đớn vì sớm thiếu tình cha, đau đớn vì cậu đi làm ăn xa hơn bảy năm chưa thấy về, đau đớn vì mất luôn mẹ.

Ngoại ra đi nhưng cây vối vẫn còn, vẫn đứng che bóng cho cả góc sân, nhưng càng ngày cây càng khô héo. Tàn lá ngày càng thưa thớt, màu xanh lá chuyển sang nhợt nhạt, cành khô ngày càng nhiều... Và, hai năm sau thì cây vối cũng giã từ góc sân để trở về với đất, trở về với nơi nó đã được trồng lên. Chẳng biết có phải vì cây thiếu đi sự chăm sóc của ngoại hay cây buồn vì ngoại ra đi đột ngột mà thành ra như thế. Cũng từ đó, chúng tôi thưa dần những lần về vườn ngoại.

Năm nay, ngoại ra đi đã được 20 năm còn cây vối cũng đã mất 18 năm. Thời gian khá dài, bọn tôi cũng đã lớn, nhưng những kỉ niệm về ngoại, về cây vối vẫn như còn đâu đây. Giờ mỗi lần nhớ về ngoại, tôi lại nhớ về cây vối, và mỗi lần nhớ về cây vối thì hình ảnh của ngoại lại hiện về trong kí ức.