Miêu tả trong văn tự sự - Ngữ Văn 9

A- Hướng dẫn tìm hiểu bài
I. Tìm hiểu yếu tố miêu tả trong văn bản tự sự

Trong văn tự sự, việc miêu tả cụ thể, chi tiết cảnh vật, nhân vật và sự việc có tác dụng làm cho câu chuyện trỏ nên hấp dẫn, gợi cảm và sinh động. Ví dụ:

- Tả cảnh

... Những nét hớn hở trên mặt người lái xe chợt duỗi ra rồi bẵng đi một lúc, bác không nói gì nữa. Còn nhà họa sĩ và cô gái cũng nín bặt, vì cảnh trước mặt bỗng hiện lên đẹp một cách kì lạ. Nắng bây giờ bắt đầu lên tới đốt cháy rừng cây. Những cây thông chỉ cao quá đầu, rung tít trong nắng, những ngón tay bằng bạc dưới cái nhìn bao che của những cây tử kính thỉnh thoảng nhô cái đầu màu hoa cà lên trên màu xanh của rừng. Mây bị nắng xua, cuộn tròn lại từng cục, lăn trên cái vòm lá ướt sương, rơi xuống đường cái, luồn cả vào gầm xe. (Nguyễn Thành Long).

- Tả người

Phi bèn đặt yến ở gác Triêu Dương đê thết dãi Phan Lang. Dự tiệc hôm ấy có vô số những mĩ nhân, quần áo thướt tha, mái tóc búi xễ. Trong số đó, có một người chỉ hơi điểm qua một chút son phấn trông rất giống Vũ Nương. Phan có ý nhìn trộm, nhưng không dám nhận. (Nguyễn Dữ)

II. Đọc hiểu

1. Đọc đoạn trích dẫn trong SGK trang 91.

2. Trả lời câu hỏi:

a.) Đoạn trích kể về việc vua Quang Trung đánh đồn Ngọc Hồi.

Trong trận đánh đó, nhân vật vua Quang Trung cho ghép ván lại, cứ mười người khiêng một bức, rồi tiến sát đến đồn Ngọc Hồi. Vua Quang Trung cưỡi voi đi đốc thúc.

b ) Các chi tiết miêu tả trong đoạn trích:

+ Kén hạng lính khỏe mạnh, lưng giắt dao ngắn, đều đeo binh khí theo sau, dàn thành chữ “nhất”, vua Quang Trung cưỡi voi đi đốc thúc. (Chi tiết miêu tả này thể hiện những người lính của vua Quang Trung).

+ Nhân có gió bắc, quân Thanh bèn dùng ống phun khói lửa ra, khói tỏa mù trời, cách gang tấc không thấy gì... trong chốc lát trời bỗng trở gió nam. (Chi tiết miêu tả này thể hiện hành động của bè lũ quân Thanh).

c) Sự việc diễn ra theo đúng trình tự như trong SGK đã nêu. Song nếu chỉ kể lại sự việc diễn ra như thế thì câu chuyện không thể sinh động và người đọc không thể hình dung ra sự việc, con người, hành động... một cách cụ thể.

Trong đoạn trích Hoàng Lê nhất thống chí có sự kết hợp giữa yếu tố miêu tả và yếu tố tự sự khiến cho sự việc được tái hiện một cách sinh động, cụ thể và gợi cảm.