Phân tích nhân vật Đam Săn qua cảnh “Đăm Săn đi bắt con gái thần Mặt Trời”

Sau khi đánh thắng tù trưởng Mơ-tao Gơ-rứ và Mơ-tao Mơ-xây, ngang nhiên chặt cây thần Sơ-múc, danh tiếng của Đam Săn càng trở nên lừng lẫy. Không thoả mãn với sự giàu sang và danh vọng hiện có, đã có, Đam Săn lại lên đường đi bắt con gái thần Mặt Trời.
 
Trước khi Đam Săn khởi hành, Hơ-nhí, người vợ thân yêu của anh đã ngạc nhiên can ngăn: “Bao nhiêu chiêng quý đều là của anh ... Danh tiếng của anh chói sáng như là mặt trời không bao giờ tắt” thì “Anh còn cần gì nữa ? Anh còn đi đâu ?” Gạt bỏ mọi thói nữ nhi thường tình, Đam Săn đã nói lên mục đích và ước vọng cao xa của mình: “Anh đi tìm lấy con gái thần Mặt Trời về làm vợ, để cho đất đai sông núi ta mãi mãi tốt tươi...”. Trong tâm hồn chàng dũng sĩ thì con gái thần Mặt  Trời “là người đẹp nhất. Bắp chân nàng tròn. Váy nàng lóng lánh muôn màu”...
 
Khát vọng hạnh phúc tình yêu của anh thật là bay bổng. Anh đã ra đi trong tư thế vô cùng “oai nghiêm hùng dũng”: ngồi trên lưng ngựa, tay cầm lao cán bịt bạc, lưng  đeo cây gươm  cán  chạm  vàng,  mình  khoác áo dệt hoa màu trắng màu xanh đỏ rực rỡ. Cả buôn làng Đam Pác Quây, từ trẻ con đến đàn bà con gái đều “đứng ngẩn ra nhìn không chớp mắt” khi Đam Săn xuất hiện. Chàng tù trưởng đẹp đẽ khôi ngô “trông dẻo như con rắn trong hang, như con hùm bên bờ suối”, tiếng nói “nghe như sấm vang”, đã từ lâu họ nghe danh nhưng mãi bây giờ mới thấy mặt.
 
Có thể nói, những so sánh, những phóng đại đã làm nổi bật vẻ đẹp siêu phàm và uy danh thần thánh của dũng sĩ Đam Săn. Đam Pác Quây - người bạn chí thiết của Đam Săn đã hết lời can ngăn, vì đường tới Vương quốc thần Mặt Trời vô cùng nguy hiểm, đường đầy cọp, đầy rắn độc, dưới nước thì đỉa, trên cây thì sên nó cắn chết, xương người đầy bìa rừng... đã từng chôn vùi bao tù trưởng khoẻ mạnh và gan dạ !
 
Đam Săn đã coi thường tất cả: “Mặc kệ! Để tôi kiếm lấy một lối đi. Tôi sẽ đi tới chỗ tôi muốn !”. Qua đó, ta thấy quyết tâm sắt đá của Đam Săn đi bắt con gái thần Mặt Trời là không có khó khăn nào, nguy hiểm nào có thể lay chuyển được.
 
Để vượt qua vùng đất sáp đen, Đam Săn đã phi ngựa ra đi từ lúc nửa đêm. Anh đã vượt qua rừng âm u, núi thẳm. Bụng đói, cổ khát, cỏ gianh cắt nát tay, gai mây cắn nát chân. Mặc ! Anh cố phi ngựa qua vùng rừng Sáp Đen. Anh đã nhìn thấy chuồng nuôi trâu, bãi thả diều của Trời. Đam Săn đã chặt một sườn núi ném xuống bùn để làm đường vượt qua ranh giới giữa trời và đất, để bước vào buôn làng của ông thần Mặt Trời và thần Mặt Trăng.
 
Kể lại hành trình Đam Săn tới vương quốc Mặt Trời với muôn vàn khó khăn nguy hiểm, tác giả bản sử thi đã khắc hoạ sức mạnh, lòng dũng cảm vô song, quyết tâm và khát vong của người anh hùng bộ tộc mang cốt cách thần linh. Vương quốc thần Mặt Trời đúng là cõi Thiên đường tráng lệ, kì lạ: hàng rào bằng sắt, bằng đồng lấp lánh, cầu thang lên nhà là cầu vồng, cối giã gạo bằng vàng, chày cũng bằng vàng. Nhà cửa bằng vàng, đồ vật trong nhà toàn bằng vàng... Đam Săn vô cùng ngạc nhiên, theo anh thì “các tù trưởng giàu mạnh trên mặt đất chưa từng có được như vậy !”.
 
“Lễ ra mắt” giữa chàng trai trần và con gái thần Mặt Trời được nói đến trong bản sử thi thật đầy chất thơ. Bọn tôi tớ của thần Mặt Trời đã hết lời ngợi ca vị khách “rất đẹp trai, mặc áo dệt hoa đỏ, chân tay rất đẹp...”. Con gái thần Mặt Trời trước lúc ra tiếp khách đã thay đổi hai, ba lần váy áo, cuối cùng nàng mặc bộ váy có hoa và nhấp nhánh như chớp sáng. Đam Săn mê say ngắm mãi người đẹp: dáng đi “yểu điệu” thướt tha; bước “như chim diều bay như phượng hoàng liệng”. Cổ nàng “đẹp như cổ con công”. Tóc nàng chải bóng che xuống hai tai. Nàng cất tiếng hỏi người khách lạ bằng giọng điệu kiêu sa: “Chàng muốn gì ? Hỡi người trần thế?”.
 
Đam Săn thì muốn “tìm người dệt chăn, dệt áo, dệt khố, tìm người nấu cơm”; chàng  muốn  lấy  con  gái  thần  Mặt  Trời “làm vợ vì nàng xinh đẹp và giỏi giang chẳng ai bằng”. Con gái thần Mặt Trời không thể đi xuống cõi trần được vì “tôi đi ở trên đất” thì sông suối sẽ cạn khô, người vật sẽ chết, cây cỏ không mọc được.
 
Chàng phải về ngay, vì “nếu người muốn ở lại với tôi, muốn tắm cùng tôi, muốn tôi xoa mùi nghệ, mùi kơ-soa vào người, thì việc đó không bao giờ có đâu !”. Cuộc cầu hôn đã không thành. Đam Săn không sợ mặt trời lên làm cho đất sáp đen mềm nhão ra. Đam Săn không cần một vị thần nào đưa đường về. Đam Săn “cần gì sống hay chết”. Chàng  đã phóng ngựa đi. Nhưng chàng đã chết lún trong rừng sâu đất Sáp Đen của bà Hơ-sun và Y Rít. Chẳng bao giờ chàng còn gặp lại buôn làng và hai nàng Hơ-nhí và Hơ-bơ-hí nữa.
 
Qua đó, ta thấy Đam Săn không thể chinh phục được con gái thần Mặt Trời, vì nàng không chỉ có sắc đẹp mê hồn mà nàng còn tượng trưng cho sự tồn tại của trật tự mẫu quyền. Khát vọng của Đam Săn về tình yêu hạnh phúc, qua hành động đi bắt con gái thần Mặt Trời và cái chết của anh đã làm nổi bật chủ đề của bản sử thi là chống lại tập tục “nối dây” và sự đầu hàng trước tập tục “nối dây”. Đam Săn cũng như mọi người đàn ông Ê-đê khác thuở xa xưa ấy, chỉ có thể bị “bắt chồng” chứ không thể đi “bắt vợ”, đó là tính tất yếu của thời đại mà bản sử thi nói đến.
 
Con gái thần Mặt Trời là hình tượng nghệ thuật độc đáo, sinh động, đầy thi vị, đã làm cho “Sử thi Đam Săn” có chất lượng nghệ thuật cao, đặc sắc và hấp dẫn.