“Bệnh thành tích” khá phổ biến trong mọi lĩnh vực đời sống xã hội, là một căn bệnh lâu đời và có mức độ lây lan nhanh nhất hiện nay. Nó gây nên nhiều tác hại không nhỏ tới sự phát triển đất nước.
Vậy ta hiểu như thế nào gọi là “thành tích”, và vì sao lại gọi nó là “bệnh”. Thành tích là kết quả của một cá nhân hay tập thể làm ra, dựa trên những tiêu chí đã cho sẵn. Thành tích là điều tốt đẹp, đáng khích lệ nhưng chạy theo thành tích bằng mọi cách, mọi thủ đoạn bất chấp hậu quả thì lại là hiện tượng tiêu cực đáng phê phán.
“Bệnh thành tích” bắt nguồn từ thói xấu hay làm tốt, dốt nói chữ, thói khoe khoang, khoác lác, bịa đặt, biến không thành có, biến xấu thành tốt.. để tự lừa dối mình, dối người và trục lợi cho bản thân.
Xã hội ngày càng phát triển thì “bệnh thành tích” càng bùng phát mạnh mẽ, trong tất cả các lĩnh vực, đồng tiền có sức mạnh thao túng mọi mối quan hệ trong xã hội, con người không coi trọng thực chất mà chỉ quan tâm tới hình thức bên ngoài. Nhiều kẻ lợi dụng điều đó, nên tự thổi phồng thành tích của mình nhằm đánh bóng tên tuổi của mình để tiến thân. Do bản thân háo danh, tư lợi, nhận thức lệch lạc, trình độ yếu kém và thái độ thiếu trung thực nên sẽ không bao giờ dám nhìn nhận vào khả năng của mình mà làm việc.
Trong nhà trường, ở mọi cấp học, chất lượng đào tạo giữa báo cáo và thực tế khác nhau. Vì thành tích có liên quan đến quyền lợi, vật chất, tinh thần… nên nhiều người sẵn sàng phóng đại hoặc nguỵ tạo ra thành tích để được khen thưởng, được lên lương. Từ đó coi nhẹ việc dạy và học, chất lượng giảng dạy, học tập giảm sút chỉ chú trọng vào tỉ lệ học sinh khá, giỏi hoặc tỉ lệ tốt nghiệp mà nhiều khi là “ảo”.
Ở từng cá nhân, “bệnh thành tích” thể hiện qua thái độ đối phó trong học tập và làm việc, học vì điểm hơn là học để nắm vững kiến thức, nâng cao trình độ. Nạn nhân “học giả, bằng thật” mua điểm, mua bằng cấp, khoe khoang, tự cao tự đại nhưng thực chất thì đầu óc rỗng tuếch, ngay cả những bài tập đơn giản cấp tiểu học làm cũng không xong… có rất nhiều trong xã hội ngày nay.
Trong lĩnh vực công nghiệp, nhiều xí nghiệp, nhà máy, công ty.. làm ăn không hiệu quả, lời giả lỗ thật, hằng năm nhà nước vẫn phải bù lỗ nhưng báo cáo thành tích lại rất hay, rất nổi, thậm chí còn được khen thưởng, trao tặng huân chương..
Trong lĩnh vực xây dựng, nhiều công trình quan trọng cấp quốc gia bị làm nhanh, làm ẩu để lấy thành tích, bị “rút ruột” gây thất thoát, lãng phí lớn cho ngân sách nhà nước, ảnh hướng đến đời sống nhân dân…
Bệnh thành tích gây hại cho mọi ngành nghề, lĩnh vực. Và hậu quả dễ thấy nhất, tai hại nhất thể hiện ở ngành giáo dục, Có những trường lớp, vì thành tích mà cho học sinh lên lớp hàng loạt, bất chấp kết quả thực tế. Hậu quả là hàng trăm học sinh ngồi nhầm lớp, nhầm trường. Có em đã học lớp 7 mà chưa đọc thông viết thạo! Cũng vì thành tích mà các thầy cô “cấy điểm” cho học sinh giỏi ở những môn các em không thi học sinh giỏi, giúp các em tập trung ôn luyện cho thi cử. Và hàng trăm học sinh sa vào tình cảnh đạt giải học sinh giỏi quốc gia nhưng trượt tốt nghiệp, trượt đại học... Hậu quả trực tiếp học sinh là người gánh chịu. Nhưng hậu quả lâu dài là tương lai đất nước phải chấp nhận sự thui chột về đạo đức, tài năng của nhiều thế hệ.
“Bệnh thành tích” có căn nguyên sâu xa từ một thói xấu của con người: thói ghen ăn tức ở, “con gà tức nhau tiếng gáy”. Thấy cá nhân, đơn vị khác được nêu gương, cá nhân đơn vị mình cũng muốn được như vậy. Song, thay vì tập trung nâng cao chất lượng họ lại đốt cháy giai đoạn, đánh bóng hình thức để được tuyên dương. Nhưng công bằng mà đánh giá, bệnh cũng có nguyên nhân từ những sai lầm trong công tác quản lý tổ chức của nhiều cấp, ngành: trọng giấy tờ, hình thức, không gần gũi sâu sát thực tế và chỉ tiêu hoá, kế hoạch hóa cao độ mọi vấn đề thi đua. Bởi vậy, các tổ chức, cá nhân chỉ cốt lo sao cho bản báo cáo, cuốn sổ của mình được sạch sẽ đẹp đẽ. Rồi lo sao để chỉ tiêu kế hoạch trên giao ta “trăm phần trăm” hoàn thành. Rõ ràng, để xảy ra căn bệnh ấy lỗi thuộc về tất cả chúng ta.
Nhận rõ hậu quả của bệnh thành tích, xã hội cần đẩy mạnh công cuộc loại trừ nó. Mỗi người cần nhận thức, đánh giá một cách khách quan, đúng đắn về năng lực của bản thân, tránh thói “tốt khoe, xấu che”. Xã hội cần kiên quyết nói “không” với “bệnh thành tích” bằng cách thắt chặt các biện pháp kiểm tra, thanh tra chất lượng công việc, không đánh giá hời hợt qua hình thức bên ngoài. Cần có mức độ xử lí kỷ luật thích đáng, nghiêm minh với những kẻ cố tình mắc “bệnh thành tích” gây hậu quả nghiêm trọng.
Trong hoàn cảnh mở cửa, giao lưu, hội nhập toàn cầu căn bệnh này không thể tồn tại, mỗi chúng ta phải có thái độ nghiêm túc và trung thực trong học tập và làm việc, phải khiêm tốn học hỏi điều hay, điều tốt của các nước tiên tiến và vận dụng sáng tạo vào hoàn cảnh cụ thể của Việt Nam, nếu làm được như vậy thì không bao lâu nữa, “bệnh thành tích” sẽ không còn đất để hoành hành và phát triển, con người sẽ được “miễn dịch” để không nhiễm phải nó và đất nước sẽ ngày càng phát triển, dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.
Đề thi học kì 2 môn Sinh học lớp 11 sách Kết nối tri thức năm 2024