Học tốt Địa Lí 10, Bài 8. Tác động của nội lực đến địa hình bề mặt trái đất

I. Kiến thức cơ bản
1. Nội lực
- Nội lực là lực phát sinh từ bên trong Trái Đất.
- Nguyên nhân sinh ra nội lực chủ yếu là các nguồn năng lượng ở trong lòng Trái Đất như: năng lượng của sự phân hủy các chất phóng xạ, năng lượng của các phản ứng hoá học,...

2. Tác động của nội lực
- Tác động của nội lực đến địa hình bề mặt Trái Đất thông qua các vận động kiến tạo làm cho các lục địa được nâng lên, hạ xuống, các lớp đất đá bị uốn nếp hay đứt gãy, gây ra hiện tượng động đất, núi lửa...

a. Vận động theo phương thẳng đứng
- Vận động của vỏ Trái Đất theo phương thẳng đứng (vận động nâng lên và hạ xuống) xảy ra rất chậm trên một diện tích lớn, làm cho bộ phận này của lục địa được nâng lên, trong khi bộ phận khác lại hạ xuống, sinh ra hiện tượng biển tiến, biển thoái.
Vận động nâng lên và hạ xuống của vỏ Trái Đất hiện nay vẫn tiếp tục xảy ra.

b. Vận động theo phương nằm ngang
Vận động theo phương nằm ngang làm cho vỏ Trái Đất bị nén ép ở khu vực này và tách dãn ở khu vực kia, gây ra các hiện tượng uốn nếp, đứt gãy.
*) Hiện tượng uốn nếp: Các lớp đá uốn thành nép, nhưng tính chất liên tục của chúng không bị phá vỡ. Kết quả của hiện tượng uốn nếp là miền núi uốn nếp.
*) Hiện tượng đứt gãy: lại những vùng đá cứng, lớp đá bị gãy, đứt ra rồi chuyển dịch ngược hướng nhau theo phương gần thẳng đứng hay nằm ngang tạo ra các hẻm vực, thung lũng.

II. Gợi ý trả lời câu hỏi giữa bài
1. Dựa vào kiến thức đã học. hãy nêu mối quan hệ giữa sự dịch chuyển của các mảng kiến tạo với việc hình thành các dãy núi uốn nếp.
Khi hai mảng kiến tạo dịch chuyển sẽ dẫn tới hiện tượng va chạm nhau, do đó mà hình thành nên các nếp uốn và đứt gãy. Nếu hai mảng kiến tạo va chạm nhau (do di chuyển ngược chiều nhau) sẽ có một mảng luồn xuống dưới và mảng kia chờm lên trên. Mảng chờm lên do lực cân bằng đẳng tĩnh nên được dâng cao và các đá bị uốn nếp, đứt gãy.

III. Gợi ý thực hiện câu hỏi và bài tập cuối bài
1. Nội lực là gì? Nguyên nhân sinh ra nội lực?
- Nội lực là lực phát sinh từ bên trong Trái Đất.
- Nguyên nhân sinh ra nội lực chủ yếu là các nguồn năng lượng ở trong lòng Trái Đất như: năng lượng của sự phân hủy các chất phóng xạ, năng lượng của các phản ứng hoá học,...

2. Trình bày các vận động kiến tạo và tác động của chúng đến địa hình bề mặt Trái Đất.
- Vận động theo phương thẳng đứng: Vận động của vỏ Trái Đất theo phương thẳng đứng (vận động nâng lên và hạ xuống) xảy ra rất chậm trên một diện tích lớn, làm cho bộ phận này của lục địa được nâng lên, trong khi bộ phận khác lại hạ xuống, sinh ra hiện tượng biển tiến, biển thoái. Vận động nâng lên và hạ xuống của vỏ Trái Đất hiện nay vẫn tiếp tục xảy ra.
- Vận động theo phương nằm ngang: Vận động theo phương nằm ngang làm cho vỏ Trái Đất bị nén ép ở khu vực này và tách dãn ở khu vực kia, gây ra các hiện tượng uốn nếp, đứt gãy.
+ Hiện tượng uốn nếp: Các lớp đá uốn thành nếp, nhưng tính chất liên tục của chúng không bị phá vỡ. Kết quả của hiện tượng uốn nếp là miền núi uốn nếp.
+ Hiện tượng đứt gãy: Tại những vùng đá cứng, lớp đá bị gãy, đứt ra rồi chuyển dịch ngược hướng nhau theo phương gần thẳng đứng hay nằm ngang tạo ra các hẻm vực, thung lũng.

IV. Bài tập trắc nghiệm
1. Nội lực không phải là lực:
A. Phát sinh ở bên trong Trái Đất.
B. Do nguồn năng lượng bức xạ của Mặt Trời gây ra.
C. Do nguồn năng lượng ở trong lòng Trái Đất sinh ra.
D. Tác động đến địa hình bề mặt Trái Đất thông qua các vận động kiến tạo.

2. Vận động theo phương thẳng đứng không phải là nguyên nhân tạo ra:
A. Hiện tượng biển tiến và biển thoái.
B. Hiện tượng mắc ma dâng lên trong vỏ Trái Đất.
C. Lục địa và hải dương.
D. Hiện tượng uốn nếp.

3. Núi, đồi được xuất hiện là kết quả của vận động kiến tạo:
A. Uốn nếp.
B. Nâng lên, hạ xuống.
C. Đứt gãy.
D. Câu A + C đúng.

4. Hẻm vực, thung lũng được sinh ra từ kết quả của vận động:
A. Tạo núi.
B. Đứt gãy.
C. Tạo lục.
D. Nội lực.

5. Địa hào được hình thành do:
A. Các lớp đá uốn thành nếp.
B. Các lớp đá bị nén ép.
C. Các lớp đá có bộ phận sụt xuống.
D. Các lớp đá có bộ phận trồi lên.

ĐÁP ÁN

1. B  2. D   3. D   4. B   5. C