Hướng dẫn trả lời câu hỏi Lịch sử 8, bài 20: Phong trào độc lập dân tộc ở châu Á (1918 - 1939).

I. Những nét chung về phong trào độc lập ở châu Á. Cách mạng Trung Quốc trong những năm 1919 - 1939.

1. Những nét chung.
 
Câu hỏi. Cách mạng tháng Mười Nga và sự kết thúc Chiến tranh thế giới thứ nhất có tác dụng như thế nào đến phong trào giải phóng dân tộc châu Á?
 
Tiếng vang của Cách mạng tháng Mười Nga đã vượt qua biên giới nước Nga, trở thành niềm hi vọng đối với nhân dân bị áp bức, bóc lột ở nhiều nước thuộc địa và phụ thuộc ở châu Á => một phong trào cách mạng mới đã lên cao và lan rộng khắp châu lục.
 
Câu hỏi. Những nước ở châu Á có phong trào giải phóng dân tộc phát triển mạnh mẽ?
 
Phong trào giải phóng dân tộc ở châu Á phát triển rộng khắp toàn châu Á, trong đó có những nước và khu vực diễn ra sôi nổi, mạnh mẽ như Trung Quốc, Mông Cổ, Thổ Nhĩ Kì, Ấn Độ, Đông Nam Á,...
 
Câu hỏi. Nét mới của phong trào độc lập dân tộc ở châu Á sau Chiến tranh thế giới thứ nhất là gì ?
 
Nét mới của phong trào này là giai cấp công nhân đã tích cực tham gia cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc, và ở một số nước, công nhân đã đóng vai trò lãnh đạo cách mạng. Sau chiến tranh, nhiều đảng Cộng sản ở các nước châu Á cũng được thành lập như Đảng Cộng sản Trung Quốc, Đảng Cộng sản In-đô-nê-xi-a, đảng Cộng sản của các nước Đông Nam Á...
 
2. Cách mạng Trung Quốc những năm 1919 - 1939.
 
Câu hỏi. Trong những năm 1919 - 1939, phong trào nào mở đầu cho thời kì phát triển mới của cách mạng Trung Quốc?
 
Phong trào Ngũ tứ, nổ ra ngày 4-5-1919 (người Trung Quốc thường gọi theo thứ tự tháng trước, ngày sau).
 
Câu hỏi. Phong trào Ngũ tứ nổ ra nhằm mục đích gì? Qui mô như thế nào ?
 
- Nhằm chống lại âm mưu xâu xé Trung Quốc của các nước đế quốc (Bát quốc liên quân) và đòi phong kiến Mãn Thanh thực hiện cải cách dân chủ tiến bộ.
 
- Phong trào được mở đầu bằng cuộc biểu tình của những học sinh yêu nước ở Bắc Kinh, sau đó đã nhanh chóng lan rộng ra cả nước, lôi cuốn hàng triệu công nhân, nông dân và trí thức yêu nước tham gia.
 
Câu hỏi. Theo em, khẩu hiệu đấu tranh của phong trào Ngũ tứ có điều gì mới so với khẩu hiệu “Đánh đổ Mãn Thanh” trong cách mạng Tân Hợi (1911)?
 
Khẩu hiệu đấu tranh của phong trào Ngũ tứ:

“Trung Quốc của người Trung Quốc”;
“Phế bỏ Hiệp ước 21 điều” (Hiệp ước nhằm xâu xé Trung Quốc);
“Ngoại tranh quốc quyền, nội trù quốc tặc”...

Khẩu hiệu thời kì Ngũ tứ vừa mang tính chất chống đế quốc, vừa mang tính chất chống phong kiến, so với cách mạng Tân Hợi 1911, phong trào Ngũ tứ có tiến bộ hơn vì cách mạng Tân Hợi trước đó, chỉ dừng lại ở tính chất phong kiến “Đánh đổ Mãn Thanh”. Phong trào Ngũ tứ tạo điều kiện dẫn đến sự ra đời của Đảng Cộng sản Trung Quốc (7 - 1921).
 
Câu hỏi. Trong thời kì 1927 - 1937, cách mạng Trung Quốc có những đặc điểm gì nổi bật?
 
Trong thời kì 1927 – 1937, cách mạng Trung Quốc vẫn phát triển không ngừng, rộng khắp toàn quốc. Đặc điểm nổi bật của thời kì này là diễn ra cuộc nội chiến cách mạng của nhân dân Trung Quốc nhằm lật đổ nền thống trị phản động của tập đoàn Quốc dân Đảng do Tưởng Giới Thạch đứng đầu Đảng Cộng sản Trung Quốc từng bước trưởng thành và lãnh đạo phong trào cách mang trải qua những cuộc đấu tranh gian khổ, như sự kiên Vạn Lí trường chinh - cuộc phá vây rút quân lên phía Bắc đầy hi sinh, gian khổ để xây dựng và phát triển căn cứ địa cách mạng.
 
Câu hỏi. Vì sao vào năm 1937, Đảng Cộng sản lại bắt tay, hợp tác với Quốc dân đảng?
 
Tháng 7 - 1937, Nhật Bản phát dộng cuộc chiến tranh xâm lược quy mô nhằm thôn tính toàn bộ Trung Quốc. Trước nguy cơ ấy, Đảng Công sản Trung Quốc đã chủ động đề nghị Quốc dân đảng đình chỉ nội chiến, cùng nhau hợp tác chống Nhật.
 
Đảng Cộng sản Trung Quốc bắt tay, hợp tác với Quốc dân đảng là vì nguy cơ của cuộc đấu tranh chống xâm lược mà Nhật Bản đang tiến hành nhằm thôn tính Trung Quốc. Trong hoàn cảnh ấy, cuộc “nội chiến” buộc phải dừng đó Quốc - Cộng cùng nhau hợp tác đánh đuổi kẻ thù chung là phát xít Nhật.
 
Câu hỏi. Lập niên biểu về lịch sử Trung Quốc từ 1919 đến 1939 theo mẫu sau đây:
 

 
II. Phong trào độc lập dân tộc ở Đông Nam Á (1918 - 1939).

1. Tình hình chung.
 
Câu hỏi. Tình hình chung của các quốc gia Đông Nam Á đầu thế kỉ XX như thế nào?
 
Đầu thế kỉ XX, hầu hết các quốc gia Đông Nam Á đều trở thành thuộc địa của chủ nghĩa thực dân (trừ Xiêm, nay là Thái Lan). Trong bối cảnh đó, phong trào cách mạng ở châu Á nói chung, đều chịu ảnh hưởng trực tiếp của Chiến tranh thế giới thứ nhất và tác động của Cách mạng tháng Mười Nga (1917).
 
Câu hỏi. Đầu thế kỉ XX, những nước nào trong khu vực Đông Nam Á trở thành thuộc địa của các nước đế quốc thực dân?
 
Ba nước Đông Dương (Việt Nam, Lào, Cam-pu-chia) là thuộc địa của Pháp.

Ma-lai-xi-a, Bru-nây, Xin-ga-po, Miến Điện (nay là Mi-an-ma) là thuộc địa của Anh.

In-đô-nê-xi-a là thuộc địa của Hà Lan.

Phi-líp-pin là thuộc địa của Mĩ.

Thái Lan tuy không phải là thuộc địa nhưng về nhiều mặt vẫn phụ thuộc vào các nước đế quốc.
 
Câu hỏi. Nét mới của phong trào giành độc lập dân tộc ở Đông Nam Á trong những năm 1918 - 1939 là gì?
 
Bắt đầu từ những năm 20 của thế kỉ XX, trong các phong trào đấu tranh giành độc lập dân tộc ở Đông Nam Á đã xuất hiện một nét mới - giai cấp vô sản trẻ tuổi bắt đầu trưởng thành và tham gia lãnh đạo. Hàng loạt các đảng Cộng sản được thành lập để lãnh đạo nhân dân đấu tranh, như Đảng Cộng sản In-đô-nê-xi-a (5 - 1920), Đảng Cộng sản Việt Nam (3 - 2 - 1930), các Đảng Cộng sản ở Mã Lai và Xiêm (4-1930)..
 
Câu hỏi. Sự thành lập các đảng cộng sản có tác động như thế nào đối với phong trào độc lập dân tộc ở các nước Đông Nam Á ?
 
Từ khi thành lập, các đảng cộng sản luôn kề vai, sát cánh cùng cảc nước Đỏng Nam Á, lãnh đạo cuộc đấu tranh giành độc lập. Phong trào công nông, phong trào yêu nước ở các nước Đông Nam Á phát triển mạnh mẽ dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản, nổi bật nhất là các cuộc khỏi nghĩa Gia-va và Xu-ma-tơ-ra (1926 - 1927) ở In-đỏ-nê-xi-a, phong trào Xô-viết Nghệ Tĩnh (1930 - 1931) ở Việt Nam...
 
Câu hỏi. Vào đầu thế kỉ XX, phong trào dân chủ tư sản ở Đông Nam Á có điểm gì mới?
 
Nếu như trước đây mới chỉ xuất hiện các nhóm, phái hoặc các hội do những nhà yêu nước sáng lập, thì đến giai đoạn này xuất hiện các chính đảng có tổ chức và ảnh hưởng xã hội rộng lớn như Đảng dân tộc ở In-đô-nê-xi-a, phong trào Tha- kin ở Miến Điện, phong trào dấu tranh chống thực dân Anh đòi tự do ở Mã Lai...
 
2. Phong trào độc lập dân tộc ở một số nước Đông Nam Á.
 
Câu hỏi. Em có nhận xét gì về phong trào dân tộc chống thực dân Pháp ở các nước Đông Dương?
 
Phong trào diễn ra dưới nhiều hình thức.

Đảng Cộng sản Việt Nam (sau đổi thành Đảng Cộng sản Đông Dương) thành lập và lãnh đạo phong trào.

Bước đầu có sự liên minh chống đế quốc của 3 nước.
 
Câu hỏi. Phong trào độc lập dân tộc ở In-đô-nê-xi-a diễn ra như thế nào?
 
In-đô-nê-xi-a cũng bị thực dân Hà Lan xâm lược đô hộ. Vì vậy, phong trào đấu tranh giành độc lập dân tộc ở nước này diễn ra rất sôi nổi, mạnh mẽ. Trong nhiều năm, nhất là những năm 1926-1927, khởi nghĩa đã bùng nổ ở các đảo Gia-va Và Xu-ma-tơ-ra. Tất cả các cuộc khởi nghĩa này đều do Đảng Cộng sản In-đô-nê- xi-a (ra đời tháng 5-1920) lãnh đạo. Tuy nhiên, do những sai lầm về đường lối mà các cuộc khởi nghĩa diễn ra trong những năm 1926-1927 đã thất bại và bị khủng bố, quần chúng đã ngả theo phong trào dân tộc tư sản do Xu-các-nô lãnh tụ của Đảng Quốc dân lãnh đạo.
 
Câu hỏi. Vì sao sau Chiến tranh thế giới thứ nhất, phong trào độc lập dân tộc ở châu Á lại bùng nổ mạnh mẽ?
 
Do hậu quả của chiến tranh thế giới thứ nhất, nhân dân các nước thuộc địa, phụ thuộc phải gánh chịu nhiều tai họa bởi chính sách khai thác thuộc địa của các đế quốc thực dân sau chiến tranh. Đặc biệt là tác động của Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917, quan trọng nhất là vai trò của giai cấp công nhân và đảng cộng sản ở các nước này.
 
Câu hỏi. Cách mạng Trung Quốc đã diễn ra như thế nào trong những năm 1919-1939?
 
4-5-1919: Phong trào Ngũ Tứ.
Sự truyền bá chủ nghĩa Mác-Lê-nin và việc thành lập Đảng Cộng sản Trung Quốc (7-1921).
1926- 1927: Chiến tranh cách mạng.
1927- 1937: Nội chiến.
7-1937: Cuộc kháng chiến chống Nhật, Quốc-Cộng hợp tác chống Nhật
 
Câu hỏi. Nêu nhận xét về phong trào đấu tranh giành độc lập ở Đông Nam Á sau Chiến tranh thế giới thứ nhất?
 
- Phong trào diễn ra sôi nổi với những hình thức phong phú; phong trào lên cao, lan rộng khắp các quốc gia. Giai cấp vô sản trưởng thành và tham gia lãnh đạo phong trào.
 
- Đặc biệt ở Đông Dương, Đảng Cộng sản Đông Dương đã lãnh đạo nhìn nhân dân ba nước (Việt Nam, Lào, Cam-pu-chia) đấu tranh chống Pháp, tạo bước ngoặt cho phong trào.

- Phong trào dân chủ tư sản tiếp tục phát triển, chưa có phong trào nào thắng lợi, nhưng đã cổ vũ mạnh mẽ tinh thần yêu nước của các tầng lớp nhân dân chống kẻ thù chung, => từ năm 1940, chống chủ nghĩa phát xít.
 
Câu hỏi. Em có nhận xét gì về phong trào đấu tranh giành độc lập dân tộc ở các nước châu Á?
 
- Quy mô: Phong trào lên cao, lan rộng khắp các nước châu Á.

- Hình thức đấu tranh: Hình thức đấu tranh phong phú: Đấu tranh chính trị, bãi công, đấu tranh vũ trang.

- Kết quả: Nhiều phong trào giành được tháng lợi như cách mạng Mông Cổ, Thổ Nhĩ Kì.