Giải bài tập SGK Sinh học 9, bài 50: Hệ sinh thái

I. KIẾN THỨC CƠ BẢN
 
1. Hệ sinh thái bao gồm quần xã sinh vật và môi trường sống của quần xã (sinh cảnh). Hệ sinh thái là một hệ thống hoàn chỉnh và tương đối ổn định.
 
2. Các sinh vật trong quần xã gắn bó với nhau bởi nhiều mối quan hệ, trong đó quan hệ dinh dưỡng có vai trò quan trọng được thể hiện qua chuỗi và lưới thức ăn. Một lưới thức ăn hoàn chỉnh bao gồm ba thành phần chủ yếu là sinh vật sản xuất, sinh vật tiêu thụ và sinh vật phân giải.
 
II. GỢI Ý TRẢ LỜI CÂU HỎI SGK
 
A. Phần tìm hiểu và thảo luận
 
+ Quan sát hình 50.1 và cho biết:
 
Những thành phần vô sinh và hữu sinh có thể có trong hệ sinh thái rừng?
 
+ Thành phần vô sinh (không sống) có thể có trong hệ sinh thái rừng là: đất đá, lá rụng, mùn hữu cơ.
 
+ Thành phần hữu sinh (thành phần sống): cỏ, cây gỗ, cây buội, cây leo, hổ, thỏ, chuột....
 
+ Lá và cành mục là thức ăn của những sinh vật nào?
 
Lá và cành cây mục là thức ăn của các sinh vật phân giải: vi khuẩn, giun đất, nấm,...
 
Cây rừng có ý nghĩa như thế nào đối với đời sống động vật rừng?
 
Cáy rừng có ý nghĩa đối với đời sống động vật: cày rừng cung cấp thức ăn, nơi trú ẩn, nơi sinh sản, khí hậu ôn hòa cho động vật sinh sống...
 
Động vật rừng có ảnh hưởng như thế nào với thực vật?
 
Động vật có ảnh hưởng tới thực vật: động vật ăn thực vật nhưng đồng thời cũng góp phần thụ phấn và phát tán cho thực vật, phân bón cho thực vật...
 
Nếu như rừng bị cháy mất hết các cây gỗ lớn, nhỏ và cỏ thì điều gì sẽ xảy ra đối với các loài động vật? Tại sao?
 
Nếu rừng bị cháy: Động vật mất nơi ở, mất nguồn thức ăn, nơi trú ẩn, nguồn nước, khí hận khô cạn... nhiều loài động vật nhất là các loài ưa ẩm sẽ bị chết.
 
+ Quan sát hình 50.2 trả lời các câu hỏi sau.
 
Chuột ăn thức ăn gì? Động vật nào ăn thịt chuột? Hãy điền tiếp vào chỗ chấm của chuỗi thức ăn sau:
 
(Thức ăn của chuột)                      (Động vật ăn thịt chuột)
Lúa          >                   Chuột             > Rắn
 
Tương tự hãy điền tiếp vào chỗ chàm các chuỗi thức ăn sau:
 
Sâu ăn lá > bọ ngựa > Rắn
Cây xanh > Sâu > Bọ ngựa
Rau muống > Lợn > Người
 
+ Trong chuỗi thức ăn, mỗi loài sinh vật là một mắt xích. Em có nhận xét gì về mối quan hệ giữa một mắt xích trong chuỗi thức ăn với mắt xích đứng trước và mắt xích đứng sau?
 
Mỗi loài trong chuỗi thức ăn vừa là sinh vật tiêu thụ mắt xích phía sau, vừa là sinh vật bị mắt xích phía trước tiêu thụ.
 
Hãy điền tiếp từ phù hợp vào chỗ chấm trong câu.
 
Điền tiếp từ phù hợp vào chỗ chấm trong câu sau: Chuỗi thức ăn là một dãy nhiều loài sinh vật có quan hệ dinh dưỡng với nhau. Mỗi loài trong chuỗi thức ăn vừa là sinh vật tiêu thụ mắt xích phía sau, vừa là sinh vật bị mắt xích phía trước tiêu thụ.
 
+ Quan sát H50.2 và cho biết:
 
Sâu ăn lá cây tham gia vào những chuỗi thức ăn nào?
 
Quan sát H50.2 SGK cho thấy sâu ăn lá cây tham gia vào các chuỗi thức ăn:
 
Cây gỗ > sâu ăn lá cây > Bọ ngựa
Cây gỗ > sáu ăn lá cây > chuột
Cây gồ > sâu ăn lá cây > cầy
Cây cỏ > sâu ăn lá cây > bọ ngựa
Cây cỏ > sâu ăn lá cáy > chuột
Cây cỏ > sâu ăn lá cây > cầy
 
Hãy xếp các sinh vật theo từng thành phần chủ yếu của hệ sinh thái.
Xếp các sinh vật theo từng thành phần của hệ sinh thái (trong hình 50.2 SGK):
- Sinh vật sản xuất: cây gỗ, cây cỏ
- Sinh vật tiêu thụ cấp 1: sâu ăn lá cây, chuột, hươu
- Sinh vật tiêu thụ cấp 2: bọ ngựa, cầy, rắn (trong một trường hợp)
- Sinh vật tiêu thụ cấp 3: rắn, đại hàng, hổ
- Sinh vật phân giải: vi sinh vật, nấm, địa y, giun đất
 
B. Gợi ý trả lời câu hỏi và bài tập
 
1. Hãy cho ví dụ về một hệ sinh thái phân tích các thành phần chính trong hệ sinh thái đó.
 
Ví dụ hệ sinh thái nước đọng ở một ao, gồm có các thành phần chính:
 
Sinh vật sản xuất: rong, bèo, cây thủy sinh, tảo hiển vi
Sinh vật tiêu thụ cấp 1: cá nhỏ ăn rong, bèo, tôm, động vật nổi, tép, cua
Sinh vật tiêu thụ cấp 2: Cá to, vừa
Sinh vật tiêu thụ cấp 3: Cá lớn
Sinh vật phân giải: Vi sinh vật
 
2. Hãy vẽ một lưới thức ăn trong đó các sinh vật cây cỏ, bọ rùa, ếch nhái, rắn, châu chấu, diều hâu, nấm, vi khuẩn, cáo, gà rừng, dê, hổ. Một số gợi ý về thức ăn như sau:
 
Cây cỏ là thức ăn của bọ rùa, châu chấu
Ếch nhái ăn bọ rùa, châu chấu
Rắn ăn ếch nhái, châu chấu
Gà ăn cây cỏ và châu chấu
Cáo ăn thịt gà
 
(Dựa vào kiến thức đã biết trong các lớp trước và trong thực tế, em hãy đưa ra thêm về quan hệ thức ăn có thể có của các loài còn lại và vẽ toàn bộ lưới thức ăn)


 
III. CÂU HỎI BỔ SUNG
 
Hãy vẽ thêm 1 lưới thức ăn?
 
Gợi ý trả lời câu hỏi: