Dàn ý: Phân tích bài thơ “Đất nước” của Nguyễn Đình Thi để nêu rõ những cảm hứng về đất nước, của nhà thơ.

- Thể loại

Kiểu bài chứng minh (một vân đề trong tác phẩm văn học) qua phân tích một tác phẩm trữ tình.

- Nội dung

Cảm hứng về đất nước (của nhà thơ Nguyễn Đình Thi trong bài thơ Đất nước).

GỢI Ý

Cảm hứng về đất nước trong bài thơ Đất nước được triển khai theo hướng từ cụ thể đến khái quát, qua không gian - thời gian mùa thu.

Có thể phân tích và chứng minh theo các đoạn chính sau đây.

A. ĐẤT NƯỚC VÀ NIỀM VUI LÀM CHỦ ĐẤT NƯỚC

1. Cảm nhận về đất nước qua hình ảnh hai mùa thu

Sáng mát trong như sáng năm xưa
Gió thổi mùa thu hương còn mới

- Cảm nhận về đất nước bắt đầu từ mùa thu. Hương cốm mới làm người đọc xao xuyến trước những gì gần gũi, quen thuộc của quê hương. Người ra đi, dù cương quyết (đầu không ngoảnh lại) nhưng lòng vẫn lưu luyến vấn vương:

Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy

- Mùa thu chiến khu hôm nay (mùa thu nay) đổi mới, xanh mướt (trời thu thay áo mới, rừng tre phấp phới, trời xanh...). Cảnh sắc thiên nhiên đất nước thật tươi vui. Nếu mùa thu xưa xao xác gió heo may buồn thì mùa thu nay gió thổi rừng tre phấp phới, năm xưa lá rơi đầy thềm nắng những con phố dài Hà Nội thì nay cả bầu trời thu Việt Bắc xanh biếc tươi vui:

Trời thu thay áo mới

- Niềm vui lan toả khắp đất trời, cây cỏ tràn ngập lòng người. Nhà thơ lắng tâm hồn để cảm nhận niềm vui từ làn gió thu trong mát, sắc trời thu xanh biếc và nhất là từ giọng nói tiếng cười thiết tha của mọi người trong nỗi vui mừng quê hương vừa được giải phóng:

Trong biếc nói cười thiết tha

2. Niềm tự hào làm chủ đất nước

- Niềm vui được giải phóng gắn liền với niềm tự hào làm chủ đất nước. Dưới cái nhìn say đắm của nhà thơ, đất nước trái rộng, nơi nào cũng tươi đẹp, nơi nào cũng màu mờ, phì nhiêu:

Trời xanh đây là của chúng ta
…..
Những dòng sông đỏ nặng phù sa

- Câu khẳng định với những từ chỉ định (đây), liệt kê (trời xanh, núi rừng...), những tính từ gợi tả (thơm mát, bát ngát,,.) và điệp khúc của chúng ta vang vọng trong không gian như thể hiện niềm vui làm chủ đất nước. Tất cả những gì thân yêu quen thuộc trên đất nước này là của chúng ta. Tư thế của nhân vật trữ tình trong những dòng thơ trên là thế đứng ngẩng cao đầu của con người, sau bao nhiêu năm chiến đấu gian khổ, mới giành được quyền làm chủ đất nước, trời thu xanh biếc, núi rừng, những cánh đồng thơm mát, những ngả đường bát ngát, những dòng sông đỏ nặng phù sa trở nên đẹp đẽ, đáng yêu mến lạ thường, vì đã thuộc về ta.

3. Niềm tự hào về truyền thống bất khuất

- Từ không gian rộng lớn của đất nước (trời xanh, núi rừng, những cánh đồng, những ngả đường, những dòng sông), mạch thơ chuyển sang chiều dài của thời gian. Cảm hứng của nhà thơ từ hiện tại trở về quá khứ, thể hiện niềm tự hào về truyền thống bất khuất của dân tộc:

Nước chúng ta
Nước những người chưa bao giờ khuất

- Lịch sử đất nước với hàng ngàn năm kiên cường chống xâm lược luôn vang vọng hồn thiêng sông núi - tiếng vọng không bao giờ dứt của nhiều thế hệ cha ông cho đến hôm nay:

Đêm đêm rì rầm trong tiếng đất
Những buổi ngày xưa vọng nói về

- Như vậy, bề dày của hàng ngàn năm lịch sử dân tộc ta đã được Nguyễn Đình Thi nhận thức và diễn tả sâu sắc qua đoạn thơ trên.

B. ĐẤT NƯỚC ĐAU THƯƠNG VÀ ANH DŨNG

1. Đau thương

Trong quá khứ:

Thằng giặc Tây, thằng chúa đất
Đứa đè cổ, đứa lột da

Trong hiện tại:

Ôi những cánh đồng quê chảy máu
Dây thép gai đâm nát trời chiều

2. Anh dũng

Từ những năm đau thương chiến đấu
Đã ngời lên nét mặt quê hương
……….
Súng đạn chúng bay không bắn được
Lòng dân ta yêu nước thương nhà
………..
Ôm đất nước những người con áo vải
Đã đứng lên thành những anh hùng

Cuộc chiến đấu đầy gian khổ (Ngày nắng đốt, đêm mưa dội) và nhiều hi sinh (Mỗi bước đường mỗi bước hi sinh). Nhưng khối óc (trán) của họ luôn luôn tin tưởng vào lương lai huy hoàng của đất nưức và con tim (lòng ta) của họ sáng ngời niềm lạc quan chiến thắng: phép ẩn dụ ở đây thật điêu luyện qua những hình ảnh tượng trưng sắc sảo:

Trán cháy rực nghĩ trời đất mới
Lòng ta bát ngát ánh bình minh

3. Một biểu tượng về đất nước

Cảm hứng về đất nước được khái quát cao độ qua khổ thơ cuối:

Súng nổ rung trời giận dữ
Người lên như nước vỡ bờ
Nước Việt Nam từ máu lửa
Rũ bùn đứng dậy sáng lòa.

Đây là một khổ thơ có sức nén rất cao (mỗi dòng 6 chữ, hơi thơ chắc nịch) mang ý nghĩa như một biểu tượng về vẻ đẹp và tầm cao của đất nước.