© 2020 Bài Kiểm Tra.com. All Rights Reserved.

Từ truyện ngắn Chữ người tử tù của Nguyễn Tuân, suy nghĩ về vai trò sứ mệnh của “thiên lương” trong cuộc đời

Thứ tư - 03/02/2021 09:51
Từ truyện ngắn Chữ người tử tù của Nguyễn Tuân, suy nghĩ về vai trò sứ mệnh của “thiên lương” trong cuộc đời
Khổng Tử cho rằng nhân chi sơ tính bản thiện, con người sinh ra vốn dĩ là thiện. Điều đó có nghĩa là cái thiện chào đời cùng lúc với sự xuất hiện của con người. Vậy thì, cái thiện, “thiên lương” trong mỗi con người được trao sứ mệnh gì trước cuộc đời này? Từ truyện ngắn Chữ người tử tù của Nguyễn Tuân, chúng ta thử đi tìm câu trả lời cho vấn đề đó.
“Thiên lương” là bản tính tốt của con người do trời phú cho. Trong Chữ người tử tù, nhân vật chính Huấn Cao được Nguyễn Tuân xây dựng là người có “thiên lương” trong sáng. Cái bản tính tốt đẹp của ông Huấn được bộc lộ đậm nét trong mối quan hệ với một nhân vật khác của truyện - viên quản ngục.

Dõi theo mạch truyện, chúng ta đều biết trước khi nhận ra sự kính trọng, quý mến đặc biệt của quản ngục đối với mình, ông Huấn chỉ coi quản ngục là loại cặn bã, tiểu nhân, là kẻ thất phu làm công việc đáng khinh thường, ghê tởm nên rất coi thường. Mặc cho viên quản ngục cứ đem rượu thịt khoản đãi, thậm chí còn thân chinh xuống phòng giam khép nép để hỏi han, Huấn Cao vẫn thản nhiên nhận rượu thịt, thậm chí còn tỏ rõ sự khinh bực đến điều: “Ta chỉ muốn có một điều. Là nhà ngươi đừng đặt chân vào đây”. Thế nhưng, khi nhận rõ tấm lòng biệt nhỡn liên tài của con người có sở thích cao quý mà chọn nhầm nghề là quản ngục thì từ ngạc nhiên, băn khoăn nghĩ ngợi, cuối cùng ông Huấn quyết định cho chữ quản ngục. Quyết định này chứng tỏ Huấn Cao đã coi quản ngục là tri âm tri kỉ với mình. Sẽ nhiều người thắc mắc ông Huấn đã viết lại cho quản ngục những chữ gì? Thực ra trong truyện, Nguyễn Tuân không nói rõ điều đó nhưng nhà văn cũng hé lộ cho người đọc biết rằng những con chữ ông Huấn viết lại cho viên quản không phải là bức trung đường hay bộ tứ bình mà là một bức châm, nghĩa là một bài văn cổ có nội dung khuyên răn đạo lí. Vậy thì vì sao lại là một bức châm? Đạo lí ông Huấn muốn khuyên răn quản ngục là gì?

Huấn Cao cho chữ quản ngục trong một tình thế hết sức đặc biệt: ngày mai ông phải lên kinh chịu án chém. Khi cái chết cận kề, những tưởng chúng ta không thế nghĩ gì đến những việc khác, không thể làm điều gì khác bởi cảm giác chờ đợi cái chết khiến chúng ta nghẹt thở vì sợ hãi. Nhưng với Huấn Cao, cái chết là một điều hết sức bình thường. Vậy nên ông vẫn bình tâm cho chữ quản ngục - thực chất là sáng tạo cái đẹp - với mong ước những con chữ nói lên hoài bão tung hoành của một đời con người có thể lay động, cứu vớt viên quản ngục lên trên vũng bùn đen của xã hội. Huấn Cao không chỉ cho chữ, không chỉ trao tặng người tri âm một thứ quà vô cùng quý giá, cao đẹp là những con chữ mà còn cất những lời nhắn nhủ từ tâm: 

- Ở đây lẫn lộn. Ta khuyên thầy Quản nên thay chốn ở đi. [...] Ở đây, khó giữ thiên lương cho lành vững và rồi cũng đến nhem nhuốc mất cả đời lương thiện đi.

Điều trăn trở cuối cùng trước khi đi vào cõi tử của ông Huấn không phải là nỗi đau thể xác trước lưỡi chém oan nghiệt, cũng không phải là sự nuối tiếc khi chí nguyện chưa thành mà là “thiên lương”, là phẩm chất lương thiện trong con người. Ông sợ rằng cái thanh âm trong trẻo giữa bản đàn mà nhạc luật đều hỗn loạn xô bồ kia lúc nào đó sẽ không còn giữ được mình nữa, sợ rằng “thiên lương” trong sạch ở một con người biết giá người, biết trọng người ngay sẽ bị nhem nhuốc, vấy bẩn bởi hoàn cảnh sống. Những lời nói tự đáy lòng một con người sắp vĩnh biệt cuộc đời để về với vũ trụ nghe như những lời truyền dạy của Thánh, thiêng liêng, đúng mực. Nó khiến cho viên quản ngục chỉ có thể nhìn vào bức châm và cảm động vái lạy người tù, dòng nước mắt rỉ vào kẽ miệng làm cho nghẹn ngào: “Kẻ mê muội này xin bái lĩnh”.

Như vậy, thông qua cảnh cho chữ, thông qua những lời nói cuối cùng của ông Huấn trước khi từ giã cõi đời, chúng ta có thể hiểu rằng “thiên lương” là một điều hết sức quý giá trong cuộc đời mỗi con người. Nó là động lực khiến chúng ta sống cuộc sống tốt hơn, đẹp hơn để chiến thắng cái nhơ bẩn, cái xấu, cái ác trong cuộc sống. “Thiên lương” là điều không thể thiếu trong cuộc đời để cái đẹp được hoàn thiện hoàn mĩ. “Thiên lương” không bao giờ chấp nhận tồn tại song song với cái xấu, cái ác, với tội lỗi, bùn nhơ. Và chỉ có “thiên lương” trong sáng mới có thể thanh tẩy cái xấu, cái ác ra khỏi thế giới này giống như “thiên lương” của Huấn Cao đã rọi sáng đến tâm hồn quản ngục, cảm hóa, cứu vớt quản ngục ra khỏi vũng bùn đen của xã hội đương thời.

Sống trong đời sống cần có một tấm lòng; để làm gì em biết không; để gió cuốn đi (Trịnh Công Sơn). Nhưng tôi nghĩ rằng những tấm lòng trong thiên hạ như Huấn Cao, như quản ngục sẽ chẳng bao giờ chỉ để gió cuốn đi bởi cuộc đời này vốn dĩ còn rất nhiều những bất công, ngang trái, còn ngự trị bóng tối và muôn vàn cái xấu xa, độc ác cần thanh lọc.
 
Nguyễn Thị Thu Băng
Trường THPT chuyên Tây Ninh
Bài đạt giải Nhất kì thi Học sinh giỏi cấp Tỉnh năm 2014

  Ý kiến bạn đọc

Bạn đã không sử dụng Site, Bấm vào đây để duy trì trạng thái đăng nhập. Thời gian chờ: 60 giây