A. KIẾN THỨC CƠ BẢN CẦN NẮM VỮNG
1. Dòng điện.
Dòng điện là dòng các hạt điện tích dịch chuyển có hướng.
Đèn điện sáng, quạt điện quay, máy phát ra nhạc và các thiết bị điện khác hoạt động được khi có dòng điện chạy qua.
2. Nguồn điện
Nguồn điện có khả năng cung cấp dòng điện để các dụng cụ điện hoạt động. Mỗi nguồn điện đều có hai cực, hai cực của pin hay acquy là cực dương (kí hiệu dấu +) và cực âm (kí hiệu dấu -).
Dòng điện chạy trong mạch kín bao gồm các thiết bị điện được nối liền với hai cực của nguồn điện bằng dây điện.
TRẢ LỜI MỘT SỐ CÂU HỎI CƠ BẢN
C1. Hãy tìm hiểu sự tương tự giữa dòng điện và dòng nước.
a) Đối chiếu hình 19.1a với hình 19.1b, hãy điền từ thích hợp vào chỗ trống của câu sau: Điện tích của mảnh phim nhựa tương tự như ……… trong hình.
b) Đối chiều hình 19. 1c với hình 19. 1d, hãy điền từ thích hợp vào chỗ trống của câu sau: Điện tích dịch chuyển từ mảnh phim nhựa qua bóng đèn đến tay ta tương tự như nước …….. từ bình A xuống bình B.
Trả lời:
a) Điện tích của mảnh phim nhựa tương tự như nước trong bình.
b) Điện tích dịch chuyển từ mảnh phim nhựa qua bóng đèn đến tay ta tương tự như nước chảy từ bình A xuống bình B.
C2. Khi nước ngừng chảy, ta phải đổ thêm nước vào bình A để nước lại chảy qua ống xuống bình B. Đèn bút thử điện ngừng sáng, làm thế nào để đèn này lại sáng?.
Trả lời:
Đèn bút thử điện ngừng sáng, để đèn này lại sáng ta phải làm thế nào để có đòng điện chạy qua đèn. Tức là, mắc đèn với một nguồn điện sao cho chúng lạo thành một mạch điện kín.
C3. Hãy kể tên các nguồn điện có trong hình 19.2 và một vài nguồn điện khác mà em biết.
Hãy quan sát hình 19.2 hoặc những chiếc pin thật và chỉ ra đâu là cực dương, đâu là cực âm của mỗi nguồn điện này.
Trả lời:
❖ Các nguồn điện cố trong hình 19.2: ắcqui, pin đại, pin tiểu, pin vuông, pin nút áo.
❖ Một vài nguồn điện khác: máy phát điện, pin mặt trời, pin nhiệt điện...
❖ Cực dương của mỗi nguồn điện là cực được đánh dấu (+) và cực âm là cực được đánh dấu (-).
C4. Cho các từ và cụm từ sau đây: đèn điện, quạt điện, điện tích, dòng điện. Hãy viết ba câu, mỗi câu có sử dụng hai trong số các từ, cụm từ đã cho.
Trả lời:
❖ Đèn điện sẽ sáng khi có dòng điện chạy qua nó.
❖ Quạt điện sẽ quay khi có dòng điện chạy qua nó.
❖ Dòng điện là dòng chuyển dời có hướng của các hạt mang điện đích.
C5. Hãy kể tên năm dụng cụ hay thiết bị điện sử dụng nguồn điện là pin.
Trả lời:
Năm dụng cụ hay thiết bị điện sử dụng nguồn điện là pin:
Đèn pin.
Đồng hồ treo tường, đồng hồ đeo tay dùng pin.
Máy tính bỏ túi.
Rơ-mốt điều khiển ti vi từ xa.
Xe ô tô đồ chơi điều khiển từ xa chạy bằng điện của trẻ em.
C6. Ở nhiều xe đạp có một bộ phận là nguồn điện gọi là đinamô tạo ra dòng điện để thắp sáng đèn. Hãy cho biết làm thế nào để nguồn điện này hoạt động thắp sáng đèn.
Trả lời:
Đinamô xe đạp có một núm xoay gắn đồng trục với trục của nó. Núm này tì lên vành bánh xe. Khi xe đạp chuyển động núm xoay quay theo làm trục đinamô quay theo và đinamô có thể phát ra điện. Nguồn điện này hoạt động thắp sáng đèn của xe đạp.
GIẢI BÀI TẬP CƠ BẢN
19.1. Điền các từ hay cụm từ thích hợp vào chỗ trống trong các câu sau:
a) Dòng điện là dòng ……………..
b) Hai cực của mỗi pin hay acquy là các cực ………… của nguồn điện đó.
c) Dòng điện lâu dài chạy trong dây điện nối liền các thiết bị điện với ……….
Hướng dẫn giải:
a) Dòng điện là dòng các điện tích dịch chuyển có hướng.
b) Hai cực của mỗi pin hay acquy là các cực dương và âm của nguồn điện đó.
c) Dòng điện lâu dài chạy trong dây điện nối liền các thiết bị điện với hai cực của nguồn điện.
19.2. Đang có dòng điện chạy trong vật nào dưới đây?.
A. Một mảnh nilông đã được cọ xát;
B. Chiếc pin tròn được đặt tách riêng trên hàn;
C. Đồng hồ dùng pin đang chạy,
D. Đường dây điện trong gia đình khi không sử dụng bất cứ một thiết bị điện nào.’
Hướng dẫn giải:
Đang có dòng điện chạy trong đồng hồ dùng pin đang chạy.
Đáp án: C
19.3. Hình 19.3a mô tả một mạch điện và hình 19.3b mô tả một mạch nước.
a) Hãy ghi sự tương tự vào chỗ trống trong các câu sau đây:
- Nguồn điện tương tự như ……..
- Ống dẫn nước tương tự như ……..
- Công tắc điện tương tự như …….
- Bánh xe nước tương tự như ……..
- Dòng điện tương tự như ………..
- Dòng nước là do nước dịch chuyển, còn dòng điện là do …….
b) Hãy ghi sự khác nhau vào chỗ trống trong câu sau:
Ống nước bị hở hay bị thủng thì nước chảy ra ngoài, còn mạch điện bị hở thì ………
Hướng dẫn giải:
a) Bơm nước, dây nối, van nước, quạt điện, dòng nước, các điện tích dịch chuyển có hướng.
Nguồn điện tương tự như bơm nước.
Ống dẫn nước tương tự như dây nối.
Công tắc điện tương tự như van nước.
Bánh xe nước tương tự như quạt điện.
Dòng điện tương tự như dòng nước.
Dòng nước là do nước dịch chuyển, còn dòng điện là do các điện tích dịch chuyển có hướng.
b) Ống nước bị hở hay bị thủng thì nước chảy ra ngoài, còn mạch điện bị hở thì không có dòng điện chạy trong mạch.
19.4. Dòng điện là gì?
A. Là dòng chất lỏng dịch chuyển có hướng.
B. Là dòng các nguyên tử dịch chuyển có hướng.
C. Là dòng các hạt nhân trong các chất dịch chuyển có hướng.
D. Là dòng các điện tích dịch chuyển có hướng.
Đáp án: D
19.5. Trong vật nào dưới đây đang có dòng điện chạy qua?.
A. Một thanh thủy tinh đã được cọ xát bằng mảnh lụa.
B. Một chiếc đèn pin mà bóng đèn của nó bị đứt dây tóc.
C. Một chiếc bút thử điện đặt trong quầy bán đồ điện.
D. Một chiếc điện thoại di động đang được dùng để nghe và nói..
Hướng dẫn giải:
Vật đang có dòng điện chạy qua là chiếc điện thoại di động đang được dùng để nghe và nói.
Đáp án: D.
19.6. Loại hạt nào dưới đây khi chuyển động có hướng thì không tạo thành dòng điện?.
A. Các hạt mang điện tích dương.
B. Các hạt nhân của nguyên tử.
C. Các nguyên tử.
D. Các hạt mang điện tích âm.
Hướng dẫn giải:
Các nguyên tử trung hòa điện, nên khi chuyển động có hướng thì không tạo thành dòng điện.
Đáp án: C.
19.7. Không có dòng điện chạy qua vật nào dưới đây?.
A. Quạt điện đang quay liên tục
B. Bóng đèn điện đang phát sáng,
C. Thước nhựa đang bị nhiễm điện.
D. Rađiô đang nói.
Hướng dẫn giải:
Thước nhựa đang bị nhiễm điện không có dòng điện chạy.
Đáp án: C
19.8. Trong vật nào dưới đây không có dòng điện chạy qua?.
A. Máy ảnh dùng pin lúc đang chụp ảnh
B. Máy tính lúc màn hình đang sáng,
C. Nồi cơm điện lúc đang nấu cơm.
D. Đồng hồ chạy pin lúc kim của nó đang đứng yên.
Hướng dẫn giải:
Đồng hồ chạy pin lúc kim của nó đang đứng yên không có dòng điện chạy qua.
Đáp án: D
19.9. Dụng cụ nào dưới đây không phải là nguồn điện?.
A. Pin.
B. Bóng đèn điện đang sáng,
C. Đinamô lắp ở xe đạp.
D. Acquy.
Hướng dẫn giải:
Bóng đèn điện đang sáng không phải là nguồn điện.
Đáp án: B
19.10. Muốn có dòng điện chạy qua một bóng đèn pin thì phải làm theo cách được vẽ trong hình nào dưới đây? (xem hình 19.2 trang 43 SBT).
Hướng dẫn giải:
Muốn có dòng điện chạy qua một bóng đèn pin thì phải làm theo cách C được vẽ trong hình 19.2 trang 43 SBT.
Đáp án: C
19.11. Tại sao có thể thắp sáng bóng đèn được lắp ở nhiều xe đạp mà chỉ dùng có một dây điện nối giữa đinamô và bóng đèn?.
A. Vì đinamô là một nguồn điện loại đặc biệt nên chỉ cần dùng một dây điện.
B. Vì bóng đèn lắp cho xe đạp là loại đặc biệt nên chỉ cần dùng một dây điện,
C. Vì còn có một dây điện nữa đi ngầm bên trong khung xe đạp nối giữa đinamô và bóng đèn.
D. Vì chính khung xe đạp có tác dụng như một dây điện nữa nối giữa đinamô và bóng đèn.
Hướng dẫn giải:
Ta có thể thắp sáng bóng đèn được lắp ở nhiều xe đạp mà chỉ đùng có một dây điện nối giữa đinamô và bóng đèn, vì chính khung xe đạp có tác dụng như một dây điện nữa nối giữa đinamô và bóng đèn.
Đáp án: D
19.12. Để thắp sáng một bóng đèn pin thì cần những đồ vật hay dụng cụ nào? Phải làm gì với những đồ vật hay dụng cụ này thì bóng đèn pin mới sáng?.
Hướng dẫn giải:
Để thắp sáng một bóng đèn pin thì cần:
+ Một nguồn điện.
+ các dây dẫn.
Để bóng đèn pin sáng ta phải dùng các dây dẫn nối nguồn điện vơi đèn thành một mạch kín.
19.13. Hãy kể tên ba thiết bị hay dụng cụ điện có sử dụng nguồn điện là acquy.
Hướng dẫn giải:
Ba thiết bị hay dụng cụ điện có sử dụng nguồn điện acquy là: xe máy, ôtô, đèn bình dùng trong gia đình khi mất điện...
MỘT SỐ BÀI TẬP VẬN DỤNG
Bài 19.1: Chọn câu đúng nhất:
A. Dòng điện là dòng chuyển dời của các điện tích âm.
B. Dòng điện là dòng chuyển dời của các điện tích dương,
C. Dòng điện là dòng chuyển dời của các electron tự do.
D. Dòng điện là dòng chuyển dời có hướng của các hạt điện tích.
Bài 19.2: Chọn câu sai:
A. Nguồn điện có khả năng duy trì hoạt động của các thiết bị điện.
B. Nguồn điện tạo ra dòng điện.
C. Nguồn điện nào cũng có hai cực dương và âm.
D. Nguồn điện càng lớn thì thiết bị hoạt động càng mạnh.
Bài 19.3: Chọn câu trả lời đúng:
Để đèn xe máy phát sáng thì đèn phải được nối với nguồn điện. Vật trong xe máy, nguồn điện là thiết bị nào sau đây?.
A. Pin.
B. Đinamô.
C. Ắc qui.
D. Cả ba đều sai.
Bài 19.4: Chọn câu trả lời đúng:
Hãy chỉ ra cực dương của các nguồn điện trên hình 19.4.
A. Cực có đánh dấu (+).
B Cực không đánh dấu.
C. Cả hai cực.
D. Cả ba câu đều sai.
Bài 19.5: Chọn câu trả lời đúng:
Khi sử dụng đèn pin, nếu bật công tắc mà bóng đèn không sáng thì có thể do những khả năng nào sau đây:
A. Bóng đèn bị hư
B Đèn hết pin.
C. Pin còn nhưng gắn các cực không đúng
D. Cả ba khả năng trên.
GIẢI VÀ ĐÁP SỐ BÀI TẬP VẬN DỤNG
Bài 19.1: Dòng điện là dòng chuyển dời có hướng của các hạt điện tích.
Đáp án: D
Bài 19.2: Mỗi thiết bị điện đều có một mức điện áp nhất định để hoạt động tốt nhất. Nếu vượt quá điện áp này có thể làm hỏng thiết bị điện đó => câu sai D.
Đáp án: D
Bài 19.3: Nguồn điện trong xe máy là ắc qui
Đáp án: C
Bài 19.4: Cực có đánh dấu (+).
Đáp án: A
Bài 19.5: Khi sử dụng đèn pin, nếu bật công tắc mà bóng đèn không sáng thì có thể do những khả năng nào sau đây: Bóng đèn bị hư, đèn hết pin, pin còn nhưng gắn các cực không đúng.
Đáp án: D
Đề thi học kì 2 môn Công Dân 7 sách Cánh diều