KIẾN THỨC CẦN NẮM VỮNG
Hiệu điện thế giữa hai đầu bóng đèn.
Hiệu điện thế giữa hai đầu bóng đèn bằng không thì không có dòng điện chạy qua bóng đèn.
Trong mạch điện kín, hiệu điện thế giữa hai đầu bóng đèn tạo ra dòng điện chạy qua bóng đèn đó.
Đối với một bóng đèn nhất định, hiệu điện thế giữa hai bóng đèn càng lớn thì dòng điện chạy qua bóng đèn có cường độ càng cao.
Số vôn ghi trên mỗi dụng cụ điện là hiệu điện thế định mức. Mỗi dụng cụ điện sẽ hoạt động bình thường khi được sử dụng đúng với hiệu điện thế định mức của nó.
TRẢ LỜI MỘT SỐ CÂU HỎI CƠ BẢN
C3. Hiệu điện thế giữa hai đầu bóng đèn bằng không thì ……….. dòng điện chạy qua bóng đèn.
Hiệu điện thế giữa hai bóng đèn càng …… thì dòng điện chạy qua bóng đèn có cường độ càng …………
Trả lời:
Hiệu điện thế giữa hai đầu bóng đèn bằng không thì
không có dòng điện chạy qua bóng đèn.
Hiệu điện thế giữa hai bóng đèn càng
lớn thì dòng điện chạy qua bóng đèn có cường độ càng
lớn.
C4. Một bóng đèn có ghi 2,5 V. Hỏi có thể mắc đèn này vào hiệu điện thế là bao nhiêu để nó không bị hỏng?.
Trả lời:
Để bóng đèn không bị hỏng ta có thể mắc nó vào hiệu điện thế U bé hơn hoặc bằng 2,5 V
C5. Hãy quan sát hình 26.1a và b để tìm hiểu sự tương tự giữa một số bộ phận trong các hình này. Từ đó tìm từ, cụm từ thích hợp cho trong ngoặc (hiệu điện thế, nguồn điện, chênh lệch mức nước, dòng điện, dòng nước). Điền vào chỗ trống các câu sau:
a) Khi có sự ……….giữa hai điểm A và B thì có ….chảy từ A đến B.
b) Khi có ……… giữa hai đầu bóng đèn thì có …….. chạy qua bóng đèn.
c) Máy bơm nước tạo ra sự ……… tương tự như ......... tạo ra ………….
Trả lời:
a) Khi có sự chênh lệch mức nước giữa hai điểm A và B thì có dòng nước chảy từ A đến B.
b) Khi có hiệu điện thế giữa hai đầu bóng đèn thì có dòng điện chạy qua bóng đèn.
c) Máy bơm nước tạo ra sự chênh lệch mức nước tương tự như nguồn điện tạo ra hiệu điện thế.
C6. Trong những trường hợp nào dưới đây có hiệu điện thế hằng không (không có hiệu điện thế)?.
A. Giữa hai đầu bóng đèn điện đang sáng;
B. Giữa hai cực của pin còn mới;
C. Giữa hai đầu của bóng đèn pin được tháo rời khỏi đèn pin;
D. Giữa hai cực của acquy đang thắp sáng đèn của xe máy.
Trả lời:
Trường hợp có hiệu điện thế bằng không giữa hai đầu của bóng đèn pin được tháo rời khỏi đèn pin.
Đáp án: C
C7. Cho mạch điện có sơ đồ như hình 26.2. Biết rằng khi công tắc đóng thì đèn sáng. Hỏi khi công tắc ngắt thì giữa hai điểm nào có hiệu điện thế (khác không)?.
A. Giữa hai điểm A và B;
B. Giữa hai điểm E và C;
C. Giữa hai điểm D và E;
D. Giữa hai điểm A và D.
Trả lời:
Khi Công tắc ngắt thì giữa hai điểm A và B có hiệu điện thế (khác không).
Đáp án: A.
C8. Vôn kế nào trong sơ đồ nào trong hình 26.3 có số chỉ khác không?
Trả lời:
Trong hình 26.3C vôn kế có số chỉ khác không.
GIẢI BÀI TẬP CƠ BẢN
26.1. Trường hợp nào dưới đây có hiệu điện thế (khác không)?.
a) Giữa hai cực của một pin còn mới khi chưa mắc vào mạch;
b) Giữa hai đầu bóng đèn khi chưa mắc vào mạch;
c) Giữa hai cực của một pin là nguồn điện trong mạch kín;
d) Giữa hai đầu bống đèn đang sáng.
Đáp án: a, c, d.
26.2. Cho các sơ đồ mạch điện như hình 26.4.
a) Hãy ghi dấu (+) vào một trong hai chốt của vôn kế trong mỗi sơ đồ trên đây để có các vôn kế được mắc đúng.
b) Cho biết mỗi vôn kế đo hiệu điện thế giữa hai điểm nào trong mạch điện của nó?.
Hướng dẫn giải:
a. Xem hình 26.4a.
b. Hình a): vôn kế đo hiệu điện thế giữa hai cực của nguồn điện.
Hình b): vôn kế đo hiệu điện thế giữa hai đầu của bóng đèn và hai cực của nguồn điện.
Hình c): vôn kế đo hiệu điện thế giữa hai cực của nguồn điện và hai đầu của bóng đèn.
Hình d): vôn kế đo hiệu điện thế giữa hai cực của nguồn điện
26.3. Vôn kế trong sơ đồ nào dưới đây có số chỉ bằng 0 (hình 26.5)? .
Hướng dẫn giải:
Số chỉ vôn kế bằng 0 ở hình 26.5d.
26.4. Phát biểu nào dưới đây cho biết ý nghĩa số vôn ghi trên một bóng đèn?.
A. Nếu mắc vôn kế vào hai đầu bóng đèn thì trong mọi trường hợp sô chỉ của vôn kế luôn bằng số vôn đó.
B. Nếu hiệu điện thê đặt vào hai đầu bóng đèn có trị số nhỏ hơn số vôn đó thì đèn sáng hình thường.
C. Nếu hiệu điện thế đặt vào hai đầu bóng đèn có trị số lớn hơn số vôn đó thì đèn sáng bình thường.
D. Nếu hiệu điện thế đặt vào hai đầu bóng đèn có trị số bằng số vôn đó thì đèn sáng bình thường.
26.5. Số vôn ghi trên mỗi bóng đèn hoặc trên mỗi dụng cụ điện có ý nghĩa gì?.
A. Là giá trị của hiệu điện thế giữa hai đầu dụng cụ đó khi có dòng điện chạy qua chúng.
B. Là giá trị của hiệu điện thế nhỏ nhất được phép đặt vào hai đẩu dụng cụ đó.
C. Là giá trị của hiệu điện thế định mức cần phải đặt vào hai đầu dụng cụ đó để nó hoạt động bình thường.
D. Là giá trị của hiệu điện thế cao nhất không được phép đặt vào hai đầu dụng cụ đó.
Hướng dẫn giải:
Số vôn ghi trên mỗi bóng đèn hoặc trên mỗi dụng cụ điện có ý nghĩa là giá trị của hiệu điện thế định mức cần phải đặt vào hai đầu dụng cụ đó để nó hoạt động bình thường.
Đáp án: C.
26.6. Hiệu điện thế giữa hai đầu bóng đèn của đèn pin đang sáng có trị số như thế nào?.
A. Luôn bằng hiệu điện thế giữa hai cực của nguồn điện dùng cho đèn pin này khi mạch hở.
B. Luôn nhỏ hơn hiệu điện thế giữa hai cực của nguồn điện dùng cho đèn pin này khi mạch hở.
C. Luôn lớn hơn hiệu điện thế định mức ghi trên bóng đèn pin đó.
D. Luôn bằng hiệu điện thế định mức ghi trên hóng đèn pin đó.
Hướng dẫn giải:
Hiệu điện thế giữa hai đầu bóng đèn của đèn pin đang sáng có trị số luôn nhỏ hơn hiệu điện thế giữa hai cực của nguồn điện dùng cho đèn pin này khi mạch hở.
Đáp án: B
26.7. Trong trường hợp nào dưới đây không có hiệu điện thế (hay hiệu điện thế bằng 0)?.
A. Giữa hai đẩu một chuông điện đang reo.
B. Giữa hai đầu đèn LED đang sáng.
C. Giữa hai đầu bóng đèn có ghi 3V đang để trong quầy bán đồ điện.
D. Giữa hai cực của một pin còn mới chưa mắc vào mạch.
Hướng dẫn giải:
Trong trường hợp giữa hai đầu bóng đèn có ghi 3V đang để trong quầy bán đồ điện không có hiệu điện thế (hay hiệu điện thế bằng 0).
Đáp án: C
26.8. Đối với một bóng đèn nhất định, nếu hiệu điện thế đặt vào hai đầu bóng đèn này mà giảm dần thì xảy ra điều nào dưới đây?.
A. Cường độ dòng điện chạy qua bóng đèn giảm dẩn.
B. Cường độ dòng điện chạy qua bóng đèn tăng dần.
C. Cường độ dòng điện chạy qua bóng đèn lúc đầu tăng, sau đó giảm lần.
D. Cường độ dòng điện chạy qua bóng đèn không thay đổi.
Hướng dẫn giải:
Đối với một bóng đèn nhất định, nếu hiệu điện thế đặt vào hai đầu lóng đèn này mà giảm dần thì cường độ dòng điện chạy qua bóng đèn giảm dần.
Đáp án: A
26.9. Cho mạch điện có sơ đồ như trên hình 26.6. Hỏi nếu đóng công lắc K thì số chỉ của vôn kế sẽ như thế nào so với trước đó (biết rằng khi đóng công tắc K thì bóng đèn sáng bình thường)?.
A. Không thay đổi.
B. Giảm đi so với trước,
C. Tăng lên so với trước.
D. Có chỉ số bằng 0.
Hướng dẫn giải:
Mạch điện có sơ đồ như trên hình 26.6, nếu đóng công tắc K thì số chỉ của vôn kế sẽ giảm đi so với trước.
Đáp án: B
26.10. Vôn kế trong sơ đồ nào ở hình 26.7 đo hiệu điện thế giữa hai cực của nguồn điện khi mạch để hở?.
Hướng dẫn giải:
Vôn kế trong sơ đồ ở hình 26.7A đo hiệu điện thế giữa hai cực của nguồn điện khi mạch để hở.
Đáp án: A.
26.11. Các công tắc K trong các mạch điện được giữ ở chế độ như trên các sơ đồ hình 26.8. Vôn kê trong sơ đồ nào đang đo hiệu điện thế giữa hai đầu bóng đèn?
Hướng dẫn giải:
Vôn kế trong sơ đồ hình 26.8B đang đo hiệu điện thế giữa hai đầu bóng đèn.
Đáp án: B
26.12. Ghép một đoạn câu ở cột bên trái với một đoạn câu ở cột bên phải để thành một câu hoàn chỉnh có nội dung đúng.
1. Luôn có hiệu điện thế giữa a) hai đầu bóng đèn khi chưa mắc vào mạch.
2. Khi có hiệu điện thế giữa b) hai đầu bóng đèn thì đèn sáng bình thường.
3. Không có hiệu điện thế giữa c) hai đầu bóng đèn thì đèn sáng dưới mức
4. Khi có hiệu điện thế định bình thường.
mức giữa d) hai đầu của nguồn điện.
e) hai đầu bóng đèn thì có dòng điện chạy qua đèn.
Hướng dẫn trả lời:
1. - d ; 2. - e ; 3. - a ; 4. - b.
26.13. Ghép một đoạn câu ở cột bền trái với một đoạn câu ở cột bên phải để thành một câu hoàn chỉnh có nội dung đúng.
1. Hiệu điện thế đặt vào hai đầu bóng đèn có giá trị càng tăng (nhưng không vượt quá hiệu điện thế định mức)
2. Khi có một hiệu điện thế đặt vào hai đầu bóng đèn.
3. Hiệu điện thế đặt vào hai đầu bóng đèn dây tóc có giá trị lớn hơn số vôn ghi trên đèn
4. Hiệu điện thế đặt vào hai đầu bóng đèn có giá trị bằng giá trị định mức.
a) thì đèn sáng dưới mức bình thường,
b) thì đèn càng sáng.
c) thì đèn sáng bình thường.
d) thì có dòng điện chạy qua bóng đèn
e) thì đèn chóng bị hỏng,
Hướng dẫn giải:
1. - b); 2. - d; 3. - e; 4. – c.
26.14. Ghép một đoạn câu ở cột bên trái với một đoạn câu ở cột bên phải để thành một câu hoàn chỉnh có nội dung đúng.
a) là giá trị của hiệu điện thế định mức để nó hoạt động bình thường;
b) là giá trị hiệu điện thế nhỏ nhất mà nó có thể cung cấp.
c) chỉ xuất hiện khi có một hiệu điện thế đặt vào hai đầu của nó.
d) là hai vật dẫn được nhiễm điện khác nhau và giữa chúng có một hiệu điện thế.
e) là giá trị của hiệu điện thế giữa hai cực của nó khi chưa mắc vào mạch.
1) Hai cực của nguồn điện
2) Số vôn ghi trên dụng cụ điện
3) Số vôn ghi trên nguồn điện
4) Dòng điện chạy qua bóng đèn
Hướng dẫn giải:
1. - d; 2. – a; 3. – e; 4. - c.
26.15. Cho mạch điện có sơ đồ như trong hình 26.9.
a) Hãy cho biết vôn kế đo hiệu điện thế nào trong trường hợp công tắc K mở và trong trường hợp công tắc K đóng.
b) So sánh số chỉ của vôn kế trong hai trường hợp ở câu a trên đây.
Hướng dẫn giải:
a) Trong trường hợp công tắc K mở: vôn kế đo hiệu điện thế giữa hai đầu nguồn điện.
b) Trong trường hợp công tắc K đóng: vôn kế đo hiệu điện thế giữa hai đầu bóng đèn.
26.16. Trên một bóng đèn có ghi 6V. Khi đặt vào hai đầu bóng đèn này hiệu điện thế U1 = 4V thì dòng điện chạy qua đèn có cường độ I1, khi đặt hiệu điện thế U2 = 5V thì dòng điện chạy qua đèn có cường độ I2.
a) Hãy so sánh I
1 và I
2. Giải thích vì sao có thể so sánh kết quả như vậy.
b) Phải đặt vào hai đầu bóng đèn một hiệu điện thế là bao nhiêu thì đèn sáng bình thường? Vì sao?.
Hướng dẫn giải:
a) Vì U
1 < U
2 < 6 V nên cường độ dòng điện I
1 < I
2 . Ta có thể so sánh kết quả như vậy là vì khi hiệu điện thế áp vào hai đầu bóng đèn nhỏ hơn hay bằng giá trị định mức thì cường độ dòng điện tỉ lệ thuận với hiệu điện thế.
b) Để đèn sáng bình thường phải đặt vào hai đầu bóng đèn một hiệu điện thế bằng hiệu điện thế định mức, tức bằng 6 V.
MỘT SỐ BÀI TẬP VẬN DỤNG
Bài 26.1: Điền từ thích hợp vào chỗ trống:
Muốn đo hiệu điện thế giữa hai đầu đoạn mạch, ta phải mắc vôn kế như thế nào với đoạn mạch đó?.
A. Nối tiếp.
B Song song.
C. Nối tiếp hay song song đều được.
D. Không thể mắc song song hay nối tiếp vì vôn kế chỉ đo được hiệu điện thế của các thiết bị điện chứ không đo được hiệu điện thế giữa hai đầu đoạn mạch.
Bài 26.2: Cho mạch điện như hình 26.10. Em hãy cho biết khi khóa K ngắt thì hiệu điện thế giữa hai điểm nào bằng không? Khi K đóng thì hiệu điện thế giữa hai điểm nào bằng không?.
Bài 26.3: Trong hình 26.11 mô tả phép đo hiệu điện thế giữa hai đầu điện trở. Thông thường người ta quy định dây đỏ là dây dương và dây đen là dây âm. Hiệu điện thế đo được giữa hai đầu điện trở này là 0,364 V. Theo em người ta đã dùng giai đo nào trong các giai đo sau:
A. 10 V
B. 1 V
C. 100 mV
D. 10 Mv
Bài 26.4: Tại sao ta không nên dùng nhiều thiết bị điện cùng một lúc vào giờ cao điểm?
Bài 26: Em hãy thiết lập sơ đồ về cách đo hiệu điện thế giữa hai đầu bóng đèn.
GIẢI VÀ ĐÁP SỐ BÀI TẬP VẬN DỤNG
Bài 26.1: Muốn đo hiệu điện thế giữa hai đầu đoạn mạch, ta phải mắc vôn kế song song với đoạn mạch đó.
Đáp án: B
Bài 26.2:
K ngắt: V
AB, V
CD. V
DE, V
EF, V
FA = 0
K đóng: V
AB, V
CD, V
EF, V
FA = 0
Bài 26.3: Vì kết quả của phép đo chưa đến 1 V và lớn hơn 100 mV nên phải chọn giai đo là 1 V.
Bài 26.4: Giờ cao điểm là giờ mà mọi người có nhu cầu sử dụng điện cao nhất. Nếu ai cũng sử dụng điện vào đúng giờ trên thì nguồn điện không đủ điện năng để cung cấp cho tất cả các thiết bị hoạt động. Do đó các thiết bị sẽ hoạt động với hiệu điện thế thấp hơn bình thường và các thiết bị sẽ chóng hỏng.
Bài 26.5: Sơ đồ mắc mạch điện được vẽ như hình 26.12.
Đề thi học kì 2 môn Công Dân 7 sách Cánh diều