Dàn ý: Tìm hiểu cảm hứng về đất nước trong thơ ca thời kì kháng chiến chống Pháp qua những bài thơ đã học.

I. Mở bài

“Trong cuộc chiến tranh nhân dân của chúng ta, tiếng súng, tiếng nhạc, tiếng thơ cùng hòa điệu” (Hoài Thanh). Văn học trong chín năm kháng chiên chống Pháp đã ghi nhận nhiều bài thơ trong sáng và tài hoa, mà nguồn cảm hứng sáng tác hàng đầu là cảm hứng về đất nước.

- Dẫn đề và chuyển mạch.

II. Thân bài

A. LÍ GIẢI

1. Yêu thơ là truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Thơ ca luôn luôn gắn bó với cuộc đời thường cũng như trong chiến tranh gian khổ của nhân dân ta. Thơ ca trong chín năm kháng chiến chống Pháp đã nối tiếp và phát huy truyền thống đó.

2. Trong thực tế kháng chiến khẩn trương và gian khổ, thơ có ưu thế phát triển hơn bất cứ thể loại văn học nào khác. Nhà thơ đã sáng tác thơ ca, góp phần cùng nhân dân đấu tranh giành độc lập, tự do cho tổ quốc.

3. Cuộc kháng chiến xuất phát từ lòng yêu nước, nên cảm hứng về đất nước là cảm hứng lớn nhất, phong phú nhất về cuộc sống và chiến đấu của nhân dân ta.

B. NHỮNG BIỂU HIỆN

1. Ý thức làm chủ và niềm tự hào về đất nước

Trời xanh đây là của chúng ta
Những dòng sông đỏ nặng phù sa.

(Nguyễn Đình Thi)

- Niềm vui phơi phới khi đất nước vừa được giải phóng.

Đẹp vô cùng, Tổ quốc ta ơi
Rừng cọ, đồi chè, đồng xanh ngào ngạt.
Nắng chói sông Lô, hò ô tiếng hát
Chuyến phà rào rạt bến nước Bình Ca...

(Tố Hữu)

- Tự hào về truyền thống đất nước anh hùng:

Nước chúng ta
Nước của những người chưa bao giờ khuất
Đêm đêm rì rầm trong tiếng đất
Những buổi ngày xưa vọng nói về.

(Nguyễn Đình Thi)

2. Càng yêu đất nước quê hương, càng đau xót khi đất nước bị giặc xâm lược giày xéo

Đau xót trước cảnh tang tóc của quê hương:

Ôi những cánh đồng quê chảy máu
Dây thép gai đâm nát trời chiều.

(Nguyễn Đình Thi)

- Kinh hoàng trước sự tiêu hủy, tàn phá của giặc thù:

Quê hương ta từ ngày khủng khiếp
Giặc kéo lên ngùn ngụt lửa hung tàn
Ruộng ta khô
Nhà ta cháy
………………………

(Hoàng Cầm)

3. Càng đau thương, càng anh dũng chiến đấu, hi sinh vì đất nước

- Đó là cảm hứng sáng tác từ hình ảnh người chiến sĩ hiến dâng tuổi trẻ cho đất nước:

Rải rác biên cương mồ viễn xứ
Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh
Áo bào thay chiếu anh về đất
Sông Mã gầm lên khúc độc hành.

(Quang Dũng)

Với ý chí kiên cường, họ vượt bao nhiêu gian khổ, thiếu thốn, bệnh tật để chiến đấu: 

Ta dao, tuy súng, gạo đầy bao
Chân cứng đạp rừng gai, đá sắc.

(Tố Hữu)

Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc
Quân xanh màu lá dữ oai hùm.

(Quang Dũng)

- Đó là cảm hứng bi hùng từ hình ảnh cô du kích hậu phương giữ lòng chung thủy với người thương bằng hành động chiến đấu và hi sinh:

Mới đến cầu ao, tin sét đánh
Giặc giết em rồi, dưới gốc thông
Giữa đêm bộ đội vây đồn Thửa
Em sống trung thành, chết thủy chung!

(Vũ Cao)

4. Cảm hứng về đất nước xuất phát từ lòng yêu nước đã khơi dậy và phát triển thành những tình cảm tốt dẹp

- Đó là tình quân dân thắm thiết:

Các anh đi
Bao giờ trở lại
Xóm làng tôi trai gái vẫn chờ mong.

(Hoàng Trung Thông)

- Đó là tình đồng chí gắn bó:

Súng bên súng, đầu sát bên đầu
Đêm rét chung chăn, thành đôi tri kỉ.
Đồng chí!

(Chính Hữu)

- Đó là tình yêu lứa đôi dưới ánh sáng của tình yêu Tổ quốc:

“Cả vườn hoa đã ngập tràn nắng xế
Những cánh hoa đó vẫn còn rung nhè nhẹ
Gió nói, tôi nghe những tiếng thì thào
Khi Tổ quốc cần, họ biết sống xa nhau...”

(Nguyễn Mĩ)

C. GIÁ TRỊ

1. Cảm hứng về đất nước đã thể hiện trong thơ kháng chiến chống Pháp tính trữ tình và tính chiến đấu sâu sắc, có giá trị nghệ thuật cao. Những bài thơ ấy đã góp phần bồi dưỡng lòng yêu nước, động viên nhân dân kháng chiến và góp phần đưa cuộc kháng chiến chống Pháp đến thắng lợi hoàn toàn.

2. Nguồn cảm hứng này giúp ta cảm nhận sâu sắc tâm tình người thanh niên Việt Nam yêu nước kháng chiến (Tây Tiến - Quang Dũng), xúc động mãnh liệt về những nỗi đau thương mất mát của nhân dân ta khi giặc xâm lược (Bên kia sông Đuống - Hoàng Cầm), tự hào về đất nước ta giàu đẹp, lịch sử ta vẻ vang, nhân dân ta anh hùng với truyền thống chiến đấu vì dộc lập, tự dơ (Đất nước – Nguyễn Đình Thi)...

III. Kết bài

- Cảm hứng về đất nước trong thơ kháng chiến chống Pháp là kết quả của những hứng khởi, xúc động sâu sắc trước hiện thực kháng chiến lớn lao, cao đẹp và vô cùng phong phú. Đồng thời đó cũng là kết quả của sự cảm nhận vừa cụ thể vừa khái quát, thể hiện sâu sắc trách nhiệm công dân của người nghệ sĩ khi đất nước có họa ngoại xâm.

- Cảm hứng về đất nước trong thơ ca kháng chiến chống Pháp tiếp tục được phát triển và nâng cao trong thơ ca thời kì chống Mĩ.