Chữ người tử tù cũng như Bữa rượu máu là hai truyện ngắn trong tập Vang bóng một thời (1940), thể hiện rất rõ tinh thần dân tộc của nhà văn Nguyễn Tuân.

Nhà văn nữ Lê Minh Khuê trước năm 1975, chuyên viết về cuộc sống chiến đấu của lớp trẻ ở tuyến đường Trường Sơn. Những ngôi sao xa xôi là một trong những truyện ngắn đầu tay tạo dựng nên tên tuổi của bà.

Những ngày ở lính, Nguyễn Minh Châu viết về đời hoạt động của người lính chiến. Sau 1975, nhà văn đã chuyển hướng đề tài, cách tân bút pháp, nhất là trong lĩnh vực truyện ngắn. Truyện ngắn Bến quê được in trong tập truyện ngắn cùng tên vào năm 1985.

Truyện ngắn “Chiếc lược ngà” của nhà văn Nguyễn Quang Sáng đã ghi lại một số những hình ảnh xúc động, giàu ý nghĩa xâu xa về cuộc đấu tranh vô cùng dũng cảm của nhân dân ta thời chống Mỹ. Truyện thuật lại cảnh gặp gỡ của bé Thu với cha của bé là ông Sáu, một chiến sĩ giải phóng, sau nhiều năm xa cách. Rồi sau đó ông Sáu lại lên đường chiến đấu.

Truyện ngắn “Lặng lẽ Sa Pa” được nhà văn Nguyễn Thành Long sáng tác vào khoảng giữa năm 1970 và được in trong tập truyện “Giữa trong xanh” năm 1972. Đó là những năm tháng mà miền Bắc nước ta vẫn đang ra sức xây dựng đất nước. Đó là một truyện ngắn nhẹ nhàng nhưng thú vị, mang ý nghĩa về con người và cuộc sống khá sâu sắc...

Cách mạng tháng Tám 1945 thành công, Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập và nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa được khai sinh, tạo ra một thế đứng chính nghĩa đối lập với âm mưu thống trị và phi nghĩa của giặc Pháp cùng bọn tay sai. Sức sống và âm vang của cuộc cách mạng truyền rộng khắp quê hương và cuộc kháng chiến toàn quốc bùng nổ. Dưới sự lãnh đạo của Bác Hồ lực lượng cách mạng đã mau chóng khơi dậy và chuyển hóa cả một dân tộc... Trong bối cảnh đó, nhà văn Kim Lân đã viết truyện ngắn “Làng” như một biểu tượng về bức tranh rộng lớn nêu trên.